Türkiye’de Yükseköğretim Kurumlarındaki Açık Erişim Politikalarının Bilgi Politikası Bağlamında Değerlendirilmesi

Authors : Burcu Tığ Demir, Bülent Yılmaz

Pages : 85-109

Doi:10.33721/by.1463825

View : 60 | Download : 58

Publication Date : 2024-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Teknolojinin son yıllardaki hızlı gelişimi ile birlikte bilginin üretimi, kullanımı, paylaşılması ve depolanması da açık, hızlı ve sınırsız bir hâle gelmeye başlamıştır. Özellikle bilimsel ilerlemeyi hedef alan yükseköğretim kurumlarında, bilgi kaynaklarına sürekli erişimin sağlanması zorunlu görünmektedir. Yükseköğretim kurumları entelektüel bilgi birikimlerini arşivlemek ve paylaşmak amacıyla kurumsal açık erişim arşivleri oluşturmaya başlamışlardır. Bu bağlamda, açık erişim arşivlerindeki bilgi kaynaklarına sürekli ve ücretsiz erişim sağlamanın hukuksal ve kurumsal zeminini oluşturmak için açık erişim politikaları geliştirilmektedir. Bu çalışma, Türkiye’deki yükseköğretim kurumlarında geliştirilen açık erişim politikalarının özelliklerini/niteliklerini ve olumlu-olumsuz yanlarını ortaya koymayı amaçlamıştır. Politikalarda yaşanan sorunları saptayabilmek amacıyla ulusal bilgi politikası geliştirme alanında ayrıntılı çalışmalar yapan ve genel bir yaklaşım/teori sunan Montviloff’un (1990) bilgi politikası yaklaşımı kullanılmıştır. Söz konusu yaklaşımda, bilgi politikası kavramı bilgi kaynakları, bilgi hizmetleri, bilgi sistemleri ve bilgi altyapısı bileşenlerinden oluşmaktadır. Çalışmada, bilgi politikasının bu dört bileşeni kapsamında açık erişim ile ilişkili 14 kategori altında 80 alt kavram belirlenmiştir. Açık erişim ile ilişkili (dolaylı/doğrudan) belgeler içerisinde oluşturulan alt kavramlar, içerik analizi yöntemi ile taranmıştır. Çalışmanın sonucunda, Türkiye’deki yükseköğretim kurumları açık erişim politika belgelerinde yoğunluğun bilgi kaynakları ve bilgi hizmetleri bileşenlerinde olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, yükseköğretim kurumları açık erişim politika belgelerinde kavramsal ve yaklaşım netliği de görülmemiştir. Bu kavramsal ve yaklaşım karmaşası ile oluşturulan açık erişim politikaları, sunulan hizmetin bileşenlerini ve kavramlarını tam olarak karşılamamaktadır. Bu çalışmanın sonucunda bilgi politikası yaklaşımı ile oluşturulan ve böylece sürekliliği sağlanan ulusal bir açık erişim politikası geliştirilmesi önerilmiştir.
Keywords : Bilgi Politikası, Açık Erişim, Üniversiteler