Osmanlı Sanatı’nda İbrik Tasvirleri ve İkonografisi

Authors : Semiha ALTIER

Pages : 149-202

Doi:10.17518/canakkalearastirmalari.585358

View : 17 | Download : 11

Publication Date : 2019-04-30

Article Type : Research Paper

Abstract :İçine sıvı koymaya yarayan ibrikler farklı kültür çevrelerinde, aynı zamanda İslam  toplumlarında çeşitli amaçlara hizmet etmek üzere değişik malzeme/teknik ve biçimlerde  üretilmişlerdir. Günlük hayatta daha çok temizlikle ilişkili olan ibrikler, yemek öncesisonrası  el-yüz yıkamak, su tesisatı olmayan evlerin bahçesindeki tuvaletlerde taharet  maksatlı, bazen de leğeniyle birlikte bir takım olarak abdest almak; ayrıca mezarlarda  çiçek sulamak üzere kullanılmışlardır. Dini inanışlar söz konusu olduğunda, çok ve tek Tanrılı dinlerde suyun kutsiyetiyle  ilişkilendirilen ibriğin, bedensel temizliğin yanında ruhsal temizliği/arınmayı da ifade  ettiği anlaşılır. Bu çalışmada ele alınan Osmanlı dönemi ibrik tasvirlerinden bu motife  daha pek çok anlam yüklendiği anlaşılır. Başka bir deyişle ibrik tasvirleri, işlendiği  yapıya ya da yüzeye göre, öte yandan birlikte tasarlandığı nesnelerle semboller  dünyasının farklı kapılarını aralar. Bazı örneklerde ise ibriğin, vazo ve kandil gibi  tasvir edilerek bu nesnelerin yerine geçtiği cennet, nazarlık, bereket, su/temizlik,  ruhsal ve bedensel arınma, doğum-ölüm, Tanrı’nın nûru, Tanrı’nın ışıklı yoluna açılan  bir kapı, evren, ibadet gibi anlamları da üstlendiği görülür. Osmanlıların Batılılaşma  sürecinde, başkentin Batılı bezeme anlayışından ayrılarak, 18.-19. yüzyıllarda yoğun  olmak üzere, daha çok halk kültürü içinde taşrada itibar gören bu motif, günümüzde  devam eden gelenek-görenek ve inançlarla beslenerek sürekliliğini sağlamıştır
Keywords : Osmanlı Tasvir Sanatı, İbrik, İbrik motifi, İslam İkonografisi, Sembol