Ödemiş Müzesi’ndeki Bir Örnek Üzerinden İslam Cam Üretiminin Farklı Bir Tasarımına Bakış: Azı Dişi Formlu Şişeler

Authors : Zeynep ÇAKMAKÇI

Pages : 625-641

Doi:10.13113/CEDRUS.202032

View : 19 | Download : 12

Publication Date : 2020-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :İslam döneminde üretimi yapılan en ilginç cam obje türlerinden biri kuşkusuz azı dişi formlu şişelerdir. Dikdörtgen prizma şeklindeki formu ve kaidesinin dört köşesinden uzanan sivri çıkıntıların azı dişinin köküne benzetilmesinden dolayı bu isimle adlandırılan şişeler, Erken İslam döneminin yaygın üretimlerinden biridir. Bunların küçük boyutları ve dar hacimleri nedeniyle başta parfüm olmak üzere kozmetik amaçlı değerli sıvıların konulması için tasarlandığı kabul edilir. Azı dişi formlu şişeler, başlıca üretim yeri olduğu tahmin edilen Mısır olmak üzere İslam dünyasının geniş bir alanına yayılmıştır. Ödemiş Müzesi koleksiyonunda yer alan azı dişi formlu şişe ise boyun kısmından kırık ve noksan, ayrıca oldukça aşınmış durumdadır. Yarı saydam çok açık sarımsı yeşil renkteki camdan ve kalıba üfleme yöntemiyle üretilmiş bu şişenin dört bir yüzü, yüzey kesme tekniğiyle yapılmış geometrik karakterli bir bezeme ile dekore edilmiştir. Merzifon dolaylarında bulunduğu kaydedilen bu örnek, renk, boyut ve dekorasyon açısından yakın benzerleri ve yapım tekniği göz önüne alınarak MS IX. yüzyıl sonu - XI. yüzyıl sonuna tarihlenmiştir. Ülkemiz sınırları içinde bulunmuş nadir örneklerden biri olan bu şişenin, İslam etkisindeki Doğu Akdeniz coğrafyasından ithal edildiği düşünülmektedir. Makalede Ödemiş Müzesi’ndeki bu şişe bağlamında azı dişi formlu şişelerin, üretim tekniği, formu, dekorasyonu, rengi, işlevi, üretim merkezi ve kökeni gibi konular da ayrı başlıklar altında detaylı olarak ele alınmıştır.
Keywords : Azı Dişi Formlu Şişe, Cam, Erken İslam, Ödemiş Müzesi, İslam Camcılığı