BONCUK İŞİ (HAPİSHANE İŞİ) SAYALARDAN ÜRETİLEN AYAKKABILAR: MEHMET AKBACAKOĞLU KOLEKSİYONUNDAN

Authors : Hatice SOMÇAĞ

Pages : 489-500

Doi:10.33692/avrasyad.510107

View : 14 | Download : 16

Publication Date : 2018-11-28

Article Type : Research Paper

Abstract :Ayakkabı, ayakları koruma ihtiyacı ile ortaya çıktığı düĢünülen, zaman içinde iklim ve çevre koĢullarına göre biçimlenmiĢ bir ayak giysisidir. Ayakkabı, toplumların kültürel yapılarının aynası olarak sosyal sınıflar arasındaki farklılıkları, gereksinim, el becerileri, teknoloji, zevk ve sanatsal özelliklerini yansıtmakta, koruma iĢlevinin dıĢında, maddi kültür ve endüstriyel moda ürünü olarak görülmektedir. Yapımında, iĢlevselliğin yanında estetik kaygılar öne çıkmakta deri ve tekstil yanında farklı gereçler kullanılmaktadır. Boncuklar da bu gereçlerden birisidir. Boncuk iĢi olarak bilinen “hapishane iĢi” 20. yüzyıl baĢlarından beri cezaevlerimizde yapılmaktadır. Tığ yardımı ile ipliğin 1-2 milimetre çapında boncuklarla birlikte örülmesi sonucu, ayakkabı tabanın üzerinde yer alan üst kısım “saya” hazırlanmaktadır. Daha sonra üretim atölyelerinde dikilen saya, taban ile birleĢtirilerek ayakkabıya dönüĢtürülmektedir. Halen cezaevlerinde küçük eĢyalar yapılmakla birlikte uzun yıllardır boncuk iĢi saya pek örülmemektedir. Mehmet Akbacakoğlu’na ait koleksiyonda bulunan, farklı cezaevlerinde 1955-1970 yılları arasında örülen boncuk iĢi sayalardan üretilmiĢ altı çift ayakkabı; sayanın örüldüğü cezaevi, yapım yılı, numara, model, gereç, renk, motif, kompozisyon, yıpranma ve onarım yönünden incelenmektedir. Günümüzde bu sayaların örülmemesi, dolayısıyla ayakkabıya dönüĢtürülememesi nedeniyle, sözü edilen koleksiyondaki ayakkabıların belgelendirilmesi amaçlanmıĢtır. Bu çalıĢma ile geleneksel kültürümüzün bir parçası olan hapishane iĢi tekniği ile yapılan ayakkabı sayalarının tanıtılması farklı tasarımlarla yeniden yorumlanarak ayakkabı moda ve üretim sektörüne katkı sağlaması ve diğer araĢtırmalara kaynak oluĢturması hedeflenmektedir
Keywords : Ayakkabı, Hapishane iĢi sayalar, Boncuk