İNGİLİZ KAYNAKLARINA GÖRE TRANS- İRAN DEMİRYOLU PROJESİ (1903-1914)

Authors : Aysel ERDOĞAN

Pages : 1-21

Doi:10.33692/avrasyad.590552

View : 16 | Download : 12

Publication Date : 2019-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :İngiltere‟nin sömürgelerini koruma politikasında XIX. yüzyıldan itibaren demiryolları önemli bir yer tutmuştur. Sanayi devriminin etkisi ile yaşanılan gelişmeler sonucunda İngiltere‟nin özellikle XIX. yüzyılın ikinci yarısında demiryolları konusunda önemli gelişme gösterdiği görülmektedir. Rakip güçlerin sömürgelerine giden yolları kontrolü altına almasını istemeyen Ġngiltere, bu bölgelere demiryolu inşa etmek suretiyle bölge üzerindeki kontrolünü arttırmak istemiştir. Bu bölgelerin başında gelen Hindistan, İngiltere için her daim önemli olduğu gibi bu dönemde de önemini korumuştur. Rusya ise İngiltere ile olan mücadelesinde İran‟ı kullanarak bu devlet üzerinden İngiltere‟nin Hindistan‟daki sömürgelerini tehdit etme politikası uygulamıştır. Güney İran‟da İngiliz etkisini azaltmak isteyen Rusya, bunun ancak İran içlerine uzanacak bir demiryolu inĢası ile mümkün olacağını görmüştür. Trans Ġran demiryolu projesi Ruslar tarafından bu amaç doğrultusunda planlanmıĢtır. Bu proje Ġngiltere‟de Hindistan sömürgeleri konusunda büyük endiĢe uyandırmış, İngiltere‟nin Rusya ile anlaşmazlık içerisine girmesine yol açmıştır. Bu anlaşmazlıkta denge politikası uygulayan İran ise kendi başına demiryolu inşa edecek güce sahip olmadığı için ülke ekonomisini geliĢtirmek adına bu devletlerden istifade etmeye çalışmıştır. Almanya‟nın Bağdat demiryolu projesi, Rusya‟nın demiryolunun giderleri konusunda maddi desteğe ihtiyaç duyması, İngiltere‟nin İran‟ı Rus kontrolüne bırakmak istememesi gibi sebepler sonucunda İngiltere ve Rusya arasında işbirliği antlaşması gerçekleşmiş ve İran‟da demiryolu inşası konusunda iki devlet arasında görüşmeler yapılmıştır. Çalışmada İngiltere‟nin İran demiryolu siyaseti konusunda Rusya ile yaşadığı anlaşmazlık, demiryolu projesi konusunda yapılan planlamalar ve sonuçları ele alınmştır.
Keywords : Iran, İngiltere, Rusya, Almanya, Trans İran Demiryolu