KENTLEŞMENİN ÇEVRE KALİTESİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ: TÜRKİYE OLGU ÖRNEĞİ

Authors : Güler ŞAHİN, Levent GÖKDEMİR

Pages : 187-213

Doi:10.33692/avrasyad.595488

View : 17 | Download : 28

Publication Date : 2019-06-26

Article Type : Research Paper

Abstract :Hızlı kentleşme, sera gazı salınımlarının zaman içerisinde artış yönlü olmasına neden olmaktadır. Hızlı kentleşmenin temel sonuçlarından biri kentsel alanlardaki çevre kalitesi üzerindeki trafik etkisidir. Motorlu kara taşıtları kaynaklı sera gazı salınımları, kentlerde çevre kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir. Bu bağlamda kentleşme ve trafik faktörlerinin, çevre sorunsalı üzerindeki etkisinin incelenmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Belirtilen sorunsal çalışmanın hareket noktasını oluşturmaktadır. Bu çalışmanın amacı, çevre kalitesini değerlendirme kapsamında 1995-2016 zaman aralığı içerisinde Türkiye olgu örneğinde nüfus kentleşmesinin ve motorlu kara taşıtlarının çevre sorunsalı üzerindeki etkilerini incelemektir. Amaca yönelik olarak çevre parametresine ait sera gazı salınımları; kentleşme parametresine ait kırsal nüfus, kırsal nüfus artışı, nüfus artışı, kentsel nüfus ve kentsel nüfus artışı ile motorlu kara taşıtları değişkenleri Kök Ortalama Kare Hataları yöntemi ile analiz edilmiştir. Analizin birinci aşamasında, nüfus artışının sera gazı salınımları; ikinci aşamasında ise motorlu kara taşıtlarının sera gazı bileşenleri üzerindeki etkisi incelenmiştir. Sonuçlar, kentsel nüfus artışının sera gazı salınımları üzerinde en yüksek etkiye sahip olduğunu; CO2, CH4, N2O ve F gazlarından kaynaklı salınımların, motorlu kara taşıtlarından en fazla otomobil sayısından etkilendiğini göstermiştir. Sonuçlar doğrultusunda politika önerileri olarak, kentleşme kalitesi için özellikle, tarımsal reform ve kırdan kente göçün tersine çevrilmesi ile ilgili acil stratejiler belirlenerek uygulanmalıdır. Kentler, eko-topluluklara ayrılmalı ve içinde yaşanılan eko-sistemlerin taşıma kapasitesine uygun bir şekilde tasarlanmalıdır. Kentle kır arasındaki mesleklerin rotasyonu ve çeşitlendirilmesi yoluyla endüstri ve tarım sektörleri bütünleştirilmelidir. Aynı zamanda, dizel ve benzin yakıt kullanan araç sayısının ivedilikle azaltılması, motorlu kara taşıtlarının egzoz gazlarının iyi bir şekilde kontrol edilmesi, yakıt kalitesinin kontrolünün sağlanması salık verilmektedir.
Keywords : Türkiye, Kentleşme, Çevre Kalitesi, Kök Ortalama Kare Hataları Yöntemi