MASALDAN ROMANA HİKÂYE ANLATICILIĞI: ANLATICI SESİ, AÇIKLIĞI VE GÜVENİLİRLİĞİ

Authors : Birsel SAĞIROĞLU

Pages : 15-29

Doi:10.33692/avrasyad.836083

View : 20 | Download : 10

Publication Date : 2020-12-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Anlatımın bir parçası olan romanlar, masallar ve destanlarla toplumun deneyimi aktarılırken anlatıcılar aracılığıyla dış dünya yeniden yorumlanır. Bununla birlikte, edebî türlerle yeniden yorumlanan dünyanın sözlü ve yazılı kültürde aynı şekilde algılanmadığı düşünülür. Sanatın sözlü kültürde toplumsal devamlılığa ya da sürekliliğe hizmet ettiği, buna karşılık modern toplumda toplumsal olayların otoritelerin etkisiyle değişime uğradığı ve karmaşayı temsil ettiği ileri sürülür. Sözlü kültürde bilgi, bireysel bir deneyim olmayıp toplumsal bir olgu olarak görülmüş ve anlatıcının deneyimiyle yayılmıştır. Anlatıcı, ilk metinlerde herkes adına konuşan “sözcü”dür. Modern toplumda insanlığın dış dünyayı algılama biçimi değişmiş, sözlü kültürün sabit yasaları terk edilmiş ve toplumsal karmaşa anlatıyı da etkilemiştir. Bu nedenle sözlü kültür ürünlerinde her şeyi bilen, her yerde olan ve hikâyeyi bölerek sesini duyurmaya çalışan anlatıcılar ya da bunların algılayış biçimleri (bakış açısı) vardır. Hikâyeye müdahale etmeyen ve göstermeye dayalı bir anlatıma sahip modern dönemin anlatılarında ise -bütünüyle kaybolmamakla birlikte- anlatıcılar geri planda kalmış, tipler yerine karakterler dikkat çekmeye başlamıştır. Bu çalışmada sözlü kültür ile modern kültür, anlatıcıların metinlerde konumlanma biçimi noktasında karşılaştırılmıştır. Peyami Safa’nın Matmazel Noraliya’nın Koltuğu (1949) romanıyla Papağan1 adlı masal bu karakteristik farklılıkları belirlemek amacıyla seçilmiştir. Metinlerde anlatıcının dönüşümüyle birlikte ifade olanaklarının değiştiği ve bunun dönemlere özgü (tipik) yapıları açığa çıkardığı tespit edilmiştir. Anlatıcıların metinlerde konumlanma biçimi, yazarın metinle mesafesini, konuşan ve gören kişi ayrımını, metnin güvenilirliğini ya da açıklığını belirlemiştir.
Keywords : Masal, Roman, Anlatıcı,