MARDİN'DEN DERLENEN KELOĞLAN MASALINA ARKETİPSEL BİR YAKLAŞIM

Authors : Hatice Kübra UYGUR, Hayriye Sema MUNGAN

Pages : 34-51

Doi:10.33692/avrasyad.895887

View : 15 | Download : 16

Publication Date : 2021-03-17

Article Type : Research Paper

Abstract :Sözlü anlatı geleneğinin en önemli yapı taşlarından biri olan masal, içerisinde barındırdığı olağan ve olağan dışı unsurlarla toplumların düşünüş, inanış ve hayat tarzını yansıtan sembolik bir anlatı türüdür. Geçmişten günümüze önce dilden dile ardından yazıya aktarılan masal, günümüzde çeşitli masal anlatıcıları tarafından dijital ortamlarda sürdürülmektedir. Yeni bağlamının yanı sıra doğal ortamında da sürdürülen masal gündelik hayat içerisinde kişilere ortak bir kültür ve kültürel şuur sunar. Sözlü gelenekte önemli yere sahip masallar, kolektif bilinçaltının arketiplerini barındırmaktadır. Carl Gustav Jung’un Dört Arketip adlı kitabında bahsettiği arketipler insanlığın ortak bilinç dışında yer alır. Bilinç ve bilinçdışının ürünü olan masal ortaklığın yanı sıra anlatıldığı bağlamda yeniden şekillenmektedir. Bu çalışmada Türk masal tiplerinde önemli bir yere sahip olan Keloğlan masalı, Mardin’in merkez Artuklu ilçesinden derlenmiştir. Keloğlan tipi yöre Arapçasıyla “Il akra’a” “kel kişi” diye adlandırılmakta ve bilinmektedir. İncelenen masalda başkişi olan Keloğlan zeki, uyanık, güldüren, külyutmaz cesur vb. özelliklere sahip Keloğlan tipi özellikleri taşımaktadır.Bu özellikler evrensel olmanın yanı sıra bir toplumun karakterini yansıtmaktadır. Çalışmada Artuklu’dan derlenen Keloğlan masalı Jung’un bahsetmiş olduğu ve Joseph Campbell’ın geliştirdiği arketipsel sembolizm bakış açısıyla ele alınmıştır. Tespit edilen arketipler; animaanimus, gölge, persona, aşama, yeniden doğuş, kahraman, yüce birey-yaşlı bilge, hilebaz ve baba arketipleri olmak üzere dokuz alt başlıkta incelenmiştir. Masalda var olan sembollerin çözümlemesi yapılarak tablo halinde sunulmuştur.
Keywords : Masal, Keloğlan, Arketip,