Sıraç Alevilerinde Orta Çağ Tarikatlarından Yesevîlik ve Bektaşilik İzleri: Hafik Beydili ve Tokat Hubyâr Örneği

Authors : Ahmet MAZLUM, Derya GÜRTAŞ DÜNDAR

Pages : 275-300

Doi:10.33692/avrasyad.1288442

View : 83 | Download : 113

Publication Date : 2023-09-20

Article Type : Research Paper

Abstract :Son yılların gerek akademide gerekse akademi dışındaki entelektüel camiada en çok ele alınan, tartışılan, farklı bakış açılarıyla ortaya konulmaya çalışılan konulan konulardan bir tanesi de Alevilik konusudur. Bazı çalışmalar Aleviliğin inanç boyutu üzerine odaklanırken, bazı çalışmalar da Aleviliğin siyasal boyutunu irdelemektedir. Günümüzde Alisiz Alevilik, Aleviliğin bir mezhep olmayıp siyasal bir itiraz olduğu, Cumhuriyetin kuruluşuyla birlikte kentlileşen bir yaşam tarzı olduğu, diğer yandan da Aleviliğin Orta Asya Şaman Türklüğünün günümüze kadar ulaşmış biçimi olduğu konuları bu tartışmaların odak konusunu oluşturmaktadır. Bu çalışmanın amacı bahsedilen bu tartışma konularına angaje olmak değildir. Aleviliği verili bir durum kabul ederek tasavvuf ve inanç boyutundaki Ortodoksi diyebileceğimiz ibadet ritüellerini spesifik bir grup olarak Sıraç ve Hubyar Alevileri üzerinden değerlendirme amacındadır. Avrupa, Orta çağ döneminin Kilise karanlığını yaşarken Anadolu’da Ahmet Yesevî insert ignore into journalissuearticles values(11. ve 12. yüzyılda yaşamış); ve Hacı Bektaş-ı Veli gibi düşünür ve dinsel önderler daha hümanist ve kadın-erkek ilişkisi anlamında daha eşitlikçi bir görüşü temsil ediyordu. Bu iki düşünürün görüşleri ve dinsel önerileri günümüzde Sivas Beydili Sıraç Alevileri ve Tokat yöresi Hubyar Alevileri tarafından sıkı bir biçimde uygulanmaktadır. Ortodoksi bir katılıkta uygulanan bu ibadet ritüelleri çalışmanın temel konusunu oluşturmaktadır. Metodolojik olarak tarihsel süreç içerisindeki gelişim değerlendirilmiş ve Orta çağda yaşamış bu düşünürlerin günümüzdeki dinsel varislerinin bu konudaki inanç ve uygulamaları ele alınmıştır. Bu çalışma nitel araştırıma deseni olan Odak Grup görüşmesi kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Ahmet Yesevî ve Hacı Bektaş-ı Veli geleneğini sürdüren Sıraç Alevilerinden, farklı illerde yaşayan 8 kişi ile yüz yüze ve telefonla görüşme yapılmıştır. Katılımcıların görüş ve düşünceleri aktarıldıktan sonra zaman zaman tarihsel karşılaştırmalar yapılarak bahsedilen geleneğin günümüzde ne kadar sürdürüldüğü ortaya konulmaya çalışmıştır.
Keywords : Anadolu, Orta Çağ, İslam, Yesevîlik, Bektaşîlik, Alevilik, Sıraç