MAARİF SALNAMELERİNE GÖRE HAMİDABAD SANCAĞINDA EĞİTİM (1898-1903)

Authors : Ibrahim Öztürk

Pages : 84-107

Doi:10.33692/avrasyad.1401987

View : 88 | Download : 122

Publication Date : 2023-12-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı Tarihi çalışmalarında yararlanılan birçok temel kaynak vardır. Bunlardan birisi de salnamelerdir. Salname yıllık anlamına gelen Farsça kökenli bir kelime olup, adından da anlaşılacağı üzere neşredildiği kurum/alan ile sınırlı olmak kaydıyla yıl içinde o kuruma ait bilgilerin kayıt altına alındığı önemli belgelerdendir. Salnameler vasıtasıyla devlet idaresi ilgili kurumdaki değişim ve gelişmeleri tespit etme imkânı bulmuş ve salnamenin neşredildiği kurum/alan ile ilgili verileri derli toplu bir şekilde kayıt altına almıştır. Osmanlı Devleti’nde çeşitli alanlarda salnameler neşredilmiştir. Bahsi geçen salnamelerden biri de Maârif Nezareti tarafından neşredilen Maârif Salnameleridir. Maârif Salnameleri, Sâlnâme-i Nezâret-i Maârif-i Umûmiye ismiyle neşredilmiştir. İlki H.1316 (1898/1899) yılında neşredilen bu salnameler eğitim tarihinin önemli kaynakları arasındadır. Osmanlı Devleti’nin tüm vilayet, sancak ve kazalarına ait eğitim ile ilgili önemli bilgilerin bulunduğu Maârif Salnamelerinde, okullarda uygulanacak müfredattan öğretmen isimlerine, okulların masraflarının ne şekilde karşılandığından hademe sayısına kadar eğitim-öğretim ile ilgili birçok konuda bilgi verilmiştir. Bu sebeple genel olduğu kadar yerel tarih açısından büyük öneme sahip kaynaklardır. Bu çalışmada H.1316-1321/M.1898-1903 yılları arasında neşredilen Maârif Salnameleri esas alınarak Osmanlı Devleti’nin önemli merkezlerinden olan Konya vilayetine bağlı Hamidabad Sancağına ait eğitim verileri incelenerek tahlil edilmiştir. H.1320 (1901/1902) yılına ait Maârif Salnamesine günümüze değin ulaşılamadığından ilgili yıla ait bilgiler çalışmaya dâhil edilememiştir. Maârif Salnameleri aracılığıyla Hamidabad Sancağı ve kazalarındaki Maârif idareleri, medrese ve çeşitli kademedeki okullar, gayrimüslimlere ait okullar, okulların idareci ve öğretmenleri, öğrenci sayıları, okulların ne zaman açıldıkları, ruhsatlı olup olmadıkları incelenmiştir. Kültürel yönden Hamidabad Sancağı içindeki Kütüphaneler ve kitap sayıları incelenerek sancağın eğitim durumu hakkında değerlendirmeler yapılmıştır.
Keywords : Osmanlı Devleti, Hamidabad Sancağı, Salname