MİHAİL ROMM’UN TRİNADTSAT FİLMİNDE “BASMACILAR”

Authors : Mertcan Akan, Ali Balcı

Pages : 176-198

Doi:10.33692/avrasyad.1373352

View : 122 | Download : 92

Publication Date : 2024-03-15

Article Type : Research Paper

Abstract :1917 Ekim Devrimi, sömürgecilik çerçevesinde şekillenen Çarlık Rusya’sının mirası olan Orta Asya algısına ve söylemi üzerinde derin bir etki yaratmıştır. Rus imparatorluk oryantalizmini devralan Sovyetler, etnik ve bölgesel kimlikleri ortadan kaldırma amacıyla yeni ürettiği söylemler ile kendi Doğu’sunu yönetme ve hükmetme çabası içerisine girmiştir. Rasyonel, seküler ve devrimci Sovyet düşüncesinin karşısında konumlandırılan egzotik, bâtıl ve karşı-devrimci Orta Asya’nın hızlı bir şekilde Sovyetleştirilmesi gerekmekteydi. İnsanların dünyayı Bolşevik penceresinden görmelerini amaç edinen bu seferberlik ve propaganda faaliyetlerinin içerisinden sinema, oldukça önemli bir rol oynamıştır. Moskova’nın bölge kültürüne ve halkına teması noktasında Sovyet sineması içerisinde 1920’ler ve 1930’ların başlarında Orta Asya Cumhuriyetleri’nde yaşanan İç Savaş ve Bolşevik kontrolünün pekiştirilmesi için hazırlanan tarihsel devrim filmleri popüler bir kategori oluşturmuştur. Bu çalışmada 1936 yılı yapımı olan ve Mihail Romm’un yönetmenliğini yaptığı Trinadtsat filmi ele alınmış ve incelenmiştir. Amerikan westernlerinden etkilenilerek hazırlanan bu film üzerinden tüm yönleriyle geri kalmış bir bölgeye aydınlanma ve ilerleme getirme iddiasındaki Bolşevikler aracılığıyla oluşturulan Sovyetlerin yerleşimci sömürgeci söylemi üzerine odaklanan bu çalışmada; cahil, bağnaz, ilkesiz ve karşı-devrimci gibi tüm negatif özellikler ile donatılmış, düşman “Basmacılar” üzerinden üretilen Sovyet oryantalist söylemine dikkat çekilmiştir. Film, Sovyetlerin Basmacılara karşı olan bakışının tarihî ve politik zemininin anlaşılabilmesi adına tarihsel ve ideolojik çözümleme; söylemsel ve sanatsal yapısının açıklanabilmesi adına ise yapısalcı ve göstergebilimsel çözümleme ile incelenmiştir.
Keywords : Sovyetler Birliği, Sovyet Sineması, Basmacılar, Oryantalizm, Mihail Romm, Trinadstat