LORD CURZON, ARNOLD JOSEPH TOYNBEE VE İSTANBUL’UN GELECEĞİ HAKKINDA ÜÇ MESELE

Authors : Ferdi Ertekin

Pages : 194-215

Doi:10.33692/avrasyad.1434060

View : 303 | Download : 576

Publication Date : 2024-06-15

Article Type : Research Paper

Abstract :İngiltere, Kırım Harbi’nde Osmanlı’nın müttefiki olarak Rusya’ya karşı savaşmış, harp sonrası imzalanan Paris Barış Antlaşması’nda Osmanlı Devleti’nin bağımsızlık ve toprak bütünlüğünü güvenceye almıştır. Ancak 1877-78 Osmanlı-Rus Harbi’nde Osmanlı ordusunun aldığı mağlubiyet iki devlet arasındaki ilişkiler açısından ilk önemli dönüm noktasını oluşturmuş ardından 1906’daki sınır anlaşmazlığı sonrası İngiltere, Gelibolu’yu işgal ederek İstanbul’u ele geçirme planlarını uygulamaya koymanın eşiğine kadar gelmiştir. Osmanlı Devleti ile İngiltere arasındaki ilişkiler I. Dünya Savaşı’nın başlamasıyla aleni düşmanlığa dönüşmüş ve İngiliz karar alıcılar, I. Dünya Savaşı’nın sonralarına doğru, 1918’de, Politik İstihbarat Dairesi ve Şark Komitesi isimleriyle iki önemli birim oluşturmuştur. Bahsi geçen birimler, İstanbul’un işgalinden Lozan Konferansı’na kadar İngiltere’nin karar alma süreçlerine etki etmiştir. Bu makalede, I. Dünya Savaşı devam ederken, ünlü tarihçi Arnold Joseph Toynbee’nin de aralarında bulunduğu Politik İstihbarat Dairesi ve Lord Curzon başkanlığındaki Şark Komitesi’nin İstanbul ve Boğazlar hakkında oluşturduğu stratejik raporların içeri ortaya konulmaktadır. İngiliz ve Fransız müttefik donanması 1915’te Çanakkale’de ağır hezimete uğradığı esnada, İngiltere, Fransa ve Rusya arasında, İstanbul ve boğazları, zafer ödülü olarak Rusya’ya bırakan gizli bir antlaşma imzalanmıştır. Fakat Şubat 1917’de Rusya’da sosyalist bir devrim patlak verince bütün planlar suya düşmüş, İstanbul’un geleceğinin ne olacağı sorunu İngilizlerin ana gündemi halini almıştır. Bu makalede Lord Curzon ve Arnold J. Toynbee’nin raporları üzerinden İngilizlerin Payitaht İstanbul’un geleceği, boğazların durumu ve Halife-Sultan hakkındaki planları masaya yatırılmaktadır.
Keywords : Lord Curzon, Arnold Joseph Toynbee, İstanbul, Politik İstihbarat Dairesi, Şark Komitesi