OSMANLI’DA KADINLARIN SOSYAL GÜVENLİK HAKLARI VE EMEKLİLİĞİ MESELESİ

Authors : Yunus Özger

Pages : 179-200

Doi:10.33692/avrasyad.1469429

View : 57 | Download : 49

Publication Date : 2024-09-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Sosyal Güvenlik sisteminin en önemli bileşenlerinden biri olan emeklilik hakkı, çalışma hakkıyla doğrudan ilgilidir. Klasik dönem Osmanlı devlet teşkilatında kamu hizmetleri, yönetici sınıf mensubu erkekler tarafından görülmekteydi. İlmiye, seyfiye ve kalemiye mensuplarının kendilerine özgü sosyal güvenlik ve emeklilik hakları vardı. Yönetici sınıfın emekli olduğunda alacağı maaş tutarları Fatih Kanunnamesinde yer almaktadır. Ancak söz konusu kanunnamede kadınların emeklilik haklarına dair bir işaret yoktur. Kadınlar, bu dönemde ilgili sınıflarda aktif olarak görev alamayıp, çalışamadıklarından emeklilik haklarından da yoksundular. O halde Osmanlı kadınları ilk olarak ne zaman emeklilik hakkı elde etti? Emekliye sevkleri nasıldı? Bu araştırmada bu soruların cevabı arandı. Osmanlı kadınları arasında emeklilik hakkını ilk olarak saraya köle statüsüyle alınan kadınlar elde etti. Dışarıya saraylı unvanıyla çıkan kadınlar çerağ adıyla emekliye ayrılırlardı. Çerağ uygulaması, Osmanlı kadınlarının hak ettikleri ilk emeklilik sistemidir. Osmanlı kadınları, ikinci önemli emeklilik hakkını ise XIX. yüzyılın son çeyreğinde kazandı. Eğitim ve sağlık başta olmak üzere kamu sektöründe memur olarak göreve başlayan kadınlar, prim esaslı modern sosyal güvenceye sahip oldular. Hizmet süresinin dolumu, yaş haddi veyahut malulen emekli olabildiler. Kadınların diğer bir sosyal güvenlik hakkı ise çalışamadıkları dönemler için tahsis edilen mazuliyet maaşı uygulamasıdır. Kamu hizmetinde çalışmayan kadınlar ise eşleri ya da babalarının memuriyetlerine bağlı olarak sosyal güvenceye tabi tutuldular.
Keywords : Osmanlı Kadını, Emeklilik, Sosyal Güvenlik, Çerağ Usulü, Emekli Sandığı