YAN METİNSELLİK: “ORHAN PAMUK’U ÖLDÜRMEK” (KIVANÇ NALÇA) ADLI ÖYKÜNÜN SÖYLEŞİM OLANAKLARI TEMELİNDE BİR TERMİNOLOJİ OKUMASI

Authors : Gizem Kunduracı

Pages : 92-109

Doi:10.33692/avrasyad.1420438

View : 63 | Download : 41

Publication Date : 2024-12-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Metinsel aşkınlık ilişkileri, Gérard Genette tarafından tespit edilen metinlerarasılık, yan metinsellik, üst metinsellik, ana metinsellik ve yorumsal üst metinsellik biçimlerinde gerçekleşen söyleşim olgularına dayanmaktadır. Metinlerarasılık ve ana metinsellik, alıntı, anıştırma, epigraf, anlatı içinde anlatı ve yenidenyazım gibi tekniklerle meydana getirilirken, yan metinsellik, ana metinle biçimsel ve anlamsal söyleşim ilgisi olan çevre metinlerle gerçekleştirilmektedir. Diğer yandan kesin sınırlara ve niteliklere sahip olmamakla birlikte yan metinsellik, metinden belirli ölçüde bağımsız ve ayrı “öteki” dış metinler doğrultusunda gerçekleştirilmektedir. Bu doğrultuda her türlü başlık, alt başlık, ithaf, ön söz, son söz, mülâkat, günlük, mektup, not, eskiz, çeviriler vb. metni tür, konu, anlam gibi bağlamlarca çevreleyen ve işaretleyen yan metinler olarak kabul edilmektedir. Bunların yanı sıra ana metinle herhangi bir biçimde ilintili, ana metne içkin olan ya da metinden tümüyle bağımsız kurmaca ya da kurmaca dışı ardıl metinler de yan metin olarak kabul edilebilmektedir. Herhangi bir metnin, ifadenin ya da sözcenin ana metinde açık ya da örtük biçimde anılmak suretiyle söyleşim düzlemine taşındığı göndergesellik ve alt metnin ana metinde yenidenyazımı eksenindeki söyleşim ilişkisine dayanan ana metinsellik olguları, yazarın, okurun ya da alımlayıcının okurluk/alımlama tecrübesine bağlı olmakla birlikte düzenli ve belirli ölçüde göreli olmayan metinsel aşkınlık biçimleridir. Yan metinsellik biçimindeki söyleşimsel bağıntı ise diğerlerine göre örtük ve karmaşık yapıdadır. Orhan Pamuk yazınının gönderge düzlem olarak yer aldığı öykü “Orhan Pamuk’u Öldürmek” (2016), romancı ve kurmaca figür olarak Orhan Pamuk’a ilişkin dışsal sözceler olan ifade ve söylem biçimlerini kurmaca düzlemde içermektedir. Bunun yanında Gogol (1809-1852), Dostoyevski (1821-1881), Tolstoy (1828-1910), Oğuz Atay (1934-1977) gibi yazarlara ilişkin öykünme metinde üst kurmaca düzlemde son derece belirgindir. İroniye dayalı anlatımın hâkim olduğu öyküde bilhassa Pamuk’la ilgili kurmaca-dışı unsurların yer alması, söyleşimsel birlikteliği parodi nitelikli bir türev ilişkisi eksenine yerleştirmektedir. Pamuk ve Tolstoy gibi, yazına yeni ifade biçimleri getiren bir roman yazarı olmak isteyen başkarakter etrafında örüntülenen öykü, mizahi üslubuyla öykünme, taklit, suç, ceza olguları ekseninde yazınsal ve yazınsal olmayan eleştirinin sınırlarında kurmaca ve kurmaca dışı figürler etrafında söylem parodisi niteliği sergilemektedir. İncelemede, yazar Kıvanç Nalça’ya ait “Orhan Pamuk’u Öldürmek” adlı öykünün yenidenyazım-ana metinsellik, göndergeleştirim-metinlerarasılık ve yan metinsellik olguları ekseninde sergilediği söyleşim biçimleriyle yan metinsellik olgusunun niteliklerinin belirlenmesine ve metinsel aşkınlık ilişkilerine ilişkin terminolojinin değerlendirilmesine katkı amaçlanmaktadır.
Keywords : Metinlerarasılık, Metinsel aşkınlık, Yan metinsellik, Ana metinsellik, Öykünme, Parodi