EMİR TİMUR’UN FARS HANEDANLARINA KARŞI TUTUMU: MAR’AŞÎLER VE MUZAFFERÎLER ÖRNEĞİ

Authors : Nurullah Soylar, Muhammed İbrahim Yıldırım

Pages : 281-296

Doi:10.33692/avrasyad.1510427

View : 61 | Download : 37

Publication Date : 2024-12-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Farslar İslamiyet öncesinde büyük devletler kurarak geniş coğrafyalara hüküm sürmüş bir millettir. Ancak İslamiyet’in yayılışı sırasında 6-7 yıl aralıkla yapılmış olan Kâdisiye ve Nihâvend savaşları sonucunda sahip oldukları Sâsânî Devleti’ni ayakta tutamamışlardır. Abbâsîler zamanında Farslar büyük çabalar neticesinde Tâhirîler, Saffârîler, Sâmânîler ve Büveyhoğulları gibi devletleri tesis etmeye muvaffak olmuşlardır. Ancak bu dönem aynı zamanda Türklerin de Karahanlı, Gazneli ve Selçuklu gibi güçlü devletlerle tarih sahnesine çıkmalarına rast geldiğinden, İranlıların milli bir devlet kurma yolundaki teşebbüslerini boşa çıkarmıştır. Fars ırkına dayalı müstakil devlet kurma hayali güden İranlılar Moğol istilası ve İlhanlı döneminde uzun süre beklemek zorunda kalmışlardır. İlhanlılar’ın son hükümdarı Ebu Said’in ölümüyle inkıraza uğraması neticesinde bir kez daha İran coğrafyasında siyasi ömürleri kısa süren birçok devlet tesis edilmiştir. Bunlardan biri Kıvâmuddin Mar’aşî tarafından 1359’da Hazar Denizi’nin güneyinde kurulan Mar’aşîler Hânedânı’dır. Bu siyasî teşekkül, aynı dönemde Horasan bölgesinde varlık gösteren Şii Serbedârlılar’dan etkilenerek ortaya çıkmıştır. İran’ın güneyinde kurulan bir diğer devlet ise Muzafferîler olup, Mar’aşîler’in aksine Sünni inanca sahip bir Fars devletiydi. Bu devletin bazı yöneticileri İranlıları, İslamiyet öncesi Fars devletleri dönemindeki ihtişamına kavuşturma yönünde bir politika takip ederek Emir Timur’a karşı cephe almaya başlamışlardır. Bu nedenle Emir Timur 1392’de düzenlediği seferiyle Mar’aşîler’i; 1393’te ise icra ettiği kapsamlı harekâtı neticesinde bütün hanedan üyelerini ortadan kaldırmak suretiyle Muzafferîler’in siyasi varlığına son vermiştir. Bu çalışmada çoğu Farsça kaleme alınmış Emir Timur dönemi kaynaklarının yanı sıra, Mar’aşîler ve Muzafferîler Hanedanlarına çağdaş kaynaklar incelenerek Emir Timur’un, adları zikredilen hanedanları ortadan kaldırma sebepleri ve şekli ile ilgili bilgiler ortaya konmaya çalışılacaktır. Bilinen klasik Timurlu tarihî kaynaklarına ek olarak Mar’aşî Hânedânı’na mensup Zahîruddîn Mar’aşî’nin telif ettiği Müntahabü’t-tevârîh’i ile Muzafferîler’in çağdaşı ve tarihçisi olan Mahmûd-ı Kutubî’nin Târih-i Âl-ı Muzaffer’i gibi eserlerden de istifade edilecektir.
Keywords : Emir Timur, Zahîrüddîn Mar’aşî, Müntahabü’t-tevârih, Mar’aşîler, Muzafferîler