ÖTÜKEN UYGUR KAĞANLIĞI YAZITLARI VE KARABALGASUN-II YAZITI’NIN FORMU

Authors : Hasan Gürgün

Pages : 257-283

Doi:10.33692/avrasyad.1590221

View : 96 | Download : 82

Publication Date : 2025-03-25

Article Type : Research Paper

Abstract :Yazıtların şiir mi yoksa düzyazı formunda mı oluşturulduğu, ilk ve ağırlıklı olarak Göktürk Yazıtları üzerinden tartışılmıştır. Kimi araştırmacılar bu yazıt grubunun şiir, kimileri düzyazı formunda, kimileri ise şiir-düzyazı karışık bir formda oluşturulduğunu iddia etmiştir. Aynı tartışma bir diğer büyük yazıt grubu olan Ötüken Uygur Kağanlığı Yazıtları hakkında daha yüzeysel kalmış ve ayrıntılı bir araştırma gerçekleştirilmemiştir. Form konusu Uygur Yazıtları için özel olarak incelenmemiş, başka çalışmalarda dolaylı yoldan işlenmiştir. Şiir formu için kimi edebîlik araçları yüzyıllar boyunca öne çıkmış ve böylece söz konusu formun geleneksel ve karakteristik bazı yönlerini oluşturmuştur. Ölçü, ses benzerlikleri (kafiye, redif, aliterasyon ve asonans), ritim ve bunların düzenli tekrarı; genel olarak şiir formunun geleneksel ve karakteristik yönleri olarak görülmüştür. Edebî bir tür olarak şiir içinse bu araçların yanında benzetme, söz sanatları ve duygunun merkezde olduğu bir ifade de geleneksel ve karakteristik yönlerin arasında sayılmıştır. Bu çalışmada şiir formunun geleneksel ve karakteristik niteliklerine göre Ötüken Uygur Kağanlığı Yazıtlarının hangi formda oluşturulduğu araştırılmış, yazıt metinleri ve bu metinlerdeki yapılardan hareketle söz konusu yazıt grubunun formu tespit edilmeye çalışılmıştır. Araştırma Ötüken Uygur Kağanlığı Yazıtları olarak Tes, Tariat, Şine Us, Karabalgasun-I, Hoid Tamir, Sevrey, Karı Çor Tigin, Suuc, Karabalgasun-II, Arhanan ve Gurvaljin Uul Yazıtları üzerinde gerçekleştirilmiştir. Yazıtlar üzerindeki form tartışmalarına değinilmiş, şiir formunun genel ve karakteristik özellikleri tespit edilmiş ve Ötüken Uygur Kağanlığı Yazıtları incelenmeye çalışılmıştır.
Keywords : Eski Türkçe, Uygurlar, Yazıtlar, Karabalgasun-II, Form