“TAŞ DİKMEK” GELENEĞİ VE KLASİK TÜRK ŞİİRİNDEKİ ANLAM ÇERÇEVESİ

Authors : Kadriye Hocaoğlu Alagöz

Pages : 338-348

Doi:10.33692/avrasyad.1604253

View : 76 | Download : 62

Publication Date : 2025-03-25

Article Type : Research Paper

Abstract :İnsanoğlunun yaratılışından itibaren doğaya ait tüm unsurların günlük hayatın içerisinde aktif olarak kullanıldığı, ayrıca mitik düşünce ve inanışlara konu olduğu bilinmektedir. Bu bağlamda doğadaki her canlı ve nesnenin ruhunun olduğuna inanılması, her varlığın kutsal olarak algılanmasına sebebiyet vermektedir. İlkel toplulukların hafızasında yer edinen taş da çeşitli uygulamalar ve inanışlara konu olmuş; vurucu, öldürücü ve koruyucu yönü ile ön plana çıkmıştır. Ayrıca ilkel topluluklarda dünyanın yahut insanın yaratılışının taşla ilişkilendirilmesi, tapınma ve sihir-büyü işlevinin bulunması, taşın kar yahut yağmur yağdırabilmesi dikkat çeken diğer hususlardandır. Türk inanç ve düşünce sisteminde taşın Göç Destanı’ndan itibaren çeşitli edebî metinlerde yer alması, Türk toplumundaki işlevini ve önemini gösterir. Ayrıca klasik Türk şiirinde taş, birçok deyim ve atasözü içerisinde sağlamlık ve sabitlik yönüyle de ön plandadır. Edebî metinlerde “taş dikmek” deyiminin “meclise taş dikmek” şeklinde kullanılması da dikkat çekicidir. Söz konusu kullanımın özellikle klasik Türk edebiyatının “hazan vakti” olarak nitelendirilecek son dönem metinlerinde kullanılması, deyimin tarihsel seyrine ve tarihsel seyir içerisindeki anlam çerçevesinde yer alan değişikliklere örnek oluşturmaktadır. Bu makalede taşın Türk kültüründeki öneminden yola çıkarak klasik Türk şiirindeki “taş dikmek” deyiminin kullanımına yer verilecek, Türk toplumunda yaygın yer edinmiş bir nesnenin deyimleşme süreci ve yüzyıllara göre deyimin anlam çerçevesi konu edilecektir.
Keywords : Klasik Türk şiiri, taş, gelenek, taş dikmek, meclise taş dikmek