Çukurova’da Sendikal Gelişim (1946-1963) ve Güney İşçi Sendikaları Federasyonu (Güney-İş) Tarihi

Authors : Gülsüm Tütüncü

Pages : 725-776

Doi:10.54752/ct.1679984

View : 81 | Download : 95

Publication Date : 2025-04-24

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmanın amacı 1946-1963 yılları arası dönemde Çukurova sendikalarının genel gelişimini özetleyerek önemli bir yerel örnek olan Güney İşçi Sendikaları Federasyonu’nun yerini tespit etmektir. Türkiye’de sendikacılığın kuruluş döneminde Çukurova’da sendika-siyaset ilişkileri, ekonomik gelişim ve sendikaların durumunun tespiti, Cumhuriyet tarihinin önemli değişimlerinin yaşandığı 1946-1963 döneminde sendikaların süreçten nasıl etkilendiği ve sendikaların sürece olan etkilerinin belirlenmesini Güney İşçi Sendikaları Federasyonu örneği üzerinden açıklayacaktır. Güney İşçi Sendikaları Federasyonu’nun kökenlerinin Çukurova İşçi Sendikaları Birliği’ne dayanması, kurucularının 1946 Sendikacılığı’nın önemli isimlerinden olması, Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu’nun (Türk-İş) kuruluşunda yer alması ve 1957’de Demokrat Parti (DP)’nin kapattığı sekiz (8) sendikadan biri olması Federasyonu önemli kılan unsurlardır. Ayrıca federasyon, ayrı bir Tarım İş Kanunu çıkarılması için ilk girişimleri gerçekleştirmiştir. Kuruluş amacı; “Adana ilinin çapraşık iş ve işçi sorunları ile dağınık işkolları arasında eşgüdümlü bir işçi hareketi yaratabilmek” olan Güney İşçi Sendikaları Federasyonu’nun en etkili olduğu dönemin 1953-1954 yılları olduğu söylenebilir. 1954 sonrasında DP’nin sendikalar üzerindeki baskısının artması federasyonu etkilemiştir. 8 sendika birliğinin 1957’de hukuki boşluklardan faydalanılarak kapatılması sonrasında sendikaların itiraz ve mücadeleleri 1959’da ilk, Türk-iş İcra Heyeti üzerinde sonuçlarını vermiştir. Kapatılan sendikalar 27 Mayıs sonrasında yeniden açılarak çalışmalarına başlamıştır. Ancak bu dönemde Türk-İş’in bölge temsilciliği sistemine geçmesi yerel birliklerin faaliyetlerini kademeli olarak sonlandırmıştır. Güney-İş’in 1961 sonrasındaki akıbeti içinde araştırma yapılarak bulgular değerlendirilmiştir. Çalışma üç ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde 1946-1963 yılları arasında Türkiye’de çalışma ilişkileri ve sendikal gelişmeler özetlenmiş, dönemin genel çerçevesi çizilmiştir. İkinci bölümde Çukurova’nın sosyal ve ekonomik yapısı ve Çukurova’daki çalışma ilişkileri 19.yüzyıldan makaleye konu olan döneme kadar ana hatlarıyla incelenmiştir. Üçüncü bölüm ise ana konunun incelendiği Çukurova’da Sendikalar ve Güney İşçi Sendikaları Federasyonu başlıklı bölümdür. Çalışmada Türkiye emek tarihinde ve sanayileşmesinde Çukurova’nın yerini değerlendirmek; işçiler açısından sosyo-ekonomik değişim sürecini açıklamak, hem Cumhuriyet Tarihi araştırmalarının henüz yeterince ilgi görmeyen sendika tarihleri alanına katkı sağlayacak hem de Türkiye’nin sosyal politika tarihinde sahip olduğumuz bilgileri detaylandıracaktır. Çalışmanın başlıca süreli yayın kaynakları; Gece Postası gazetesi, Yeni Adana gazetesi, Son Posta, Ulus ve Akşam gazeteleri ile Güney İşçi Postası’dır. 1952-1963 arasında Türk-İş’in rapor ve toplantı tutanakları da incelenmiş ve kullanılmıştır. Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi’nde (BCA) de araştırma yapılmış ve bulgularından faydalanılmıştır.
Keywords : Çukurova, Sendika-Siyaset İlişkisi, Güney İşçi Sendikaları Federasyonu (Güney-iş), Hasan Özgüneş, Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu (Türk-iş)