Türkiye’de Bölüşüm: En Büyük 1000 Sanayi Kuruluşu Üzerinden Bir Değerlendirme

Authors : Osman Berke Duvan

Pages : 311-347

Doi:10.54752/ct.1624024

View : 48 | Download : 89

Publication Date : 2025-01-22

Article Type : Research Paper

Abstract :Emeğin gelirden aldığı pay tüm dünyada uzunca bir süredir gerilemektedir. 2008-2009’da küresel finansal kriz, 2020’de Covid-19 salgını emeğin payındaki gerilemeyi tüm ekonomilerde daha da görünür kılmıştır. Türkiye’de de benzer bir süreç yaşanırken, 2021’de ekonomi politikalarında yapılan değişiklikler ülke tarihinin en derin bölüşüm krizlerinden birine sebep olmuştur. Ekonomide yaşanan tıkanma ve kriz anları aynı zamanda bölüşüm ilişkilerinin emek ve sermaye ile sermayenin kendi içinde yeniden tanzim edildiği zamanlardır. Bu çalışma 1997-2023 döneminde en büyük 1000 sanayi kuruluşu üzerinden, Türkiye’de bölüşüm ilişkilerinde yaşanan değişimi ve bu değişim esnasında gerçekleşen kırılma anlarını analiz etmeyi amaçlamaktadır. Daha önce 1000 büyük sanayi kuruluşu üzerinden Türkiye’de böyle bir çalışma yapılmamıştır. Çalışma bu yönüyle ilktir. Elde edilen bulgulara göre; Türkiye’de nispi ücret dengesi büyük sanayi kuruluşlarında çalışanlar aleyhine gelişmektedir. Yine, 2001 krizinden sonra, bu kuruluşlarda çalışanların reel ücretleri emek verimliliğindeki artışlara intibak edememiştir. Son çeyrek yüzyılda, en büyük 500 firma başta olmak üzere, Türkiye’nin büyük sanayi kuruluşlarında emeğin katma değerden aldığı pay gerilemektedir. 2020-2022 döneminde yaşanan bölüşüm krizinde büyük sanayi kuruluşları, özellikle de ilk 500 firma, kâr marjlarını ve katma değerden aldıkları payı artırmış; buna karşın krizin yükü çalışanların omuzlarında kalmıştır.
Keywords : Fonksiyonel Gelir Bölüşümü, Reel Ücret, Verimlilik, İSO 500, İSO İkinci 500