Finansal Verilere İlişkin Tahminleri Açıklamaya Yönelik Yeni bir Model-Agnostik Yöntem ve Uygulaması

Authors : Samet ÖZTOPRAK, Zeynep ORMAN

Pages : 32-39

Doi:10.31590/ejosat.1079145

View : 22 | Download : 15

Publication Date : 2022-08-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Yapay sinir ağları (YSA), günümüzde insan hayatını doğrudan etkileyen sağlık, sürücüsüz araçlar ve ordu gibi kritik görev sistemlerinde ve bu sistemlerle ilgili verilere ilişkin tahminlerde yaygın olarak kullanılmaktadır. Bununla birlikte, yapay sinir ağı algoritmalarının kara-kutu yapıları, kritik görev uygulamalarında kullanımlarını zorlaştırırken güven eksikliğine yol açan etik ve adli kaygıları da gündeme getirmektedir. Yapay zeka (YZ) kavramının günden güne gelişmesi ve hayatımızda daha fazla yer kazanması, bu algoritmalardan elde edilen sonuçların daha açıklanabilir ve anlaşılır olması gerektiğini ortaya çıkarmıştır. Açıklamalı Yapay Zeka (AYZ), yapay zeka kararlarının yüksek kaliteli yorumlanabilir, sezgisel, insan tarafından anlaşılabilir açıklamalarını oluşturabilen bir dizi araç, teknik ve algoritmayı destekleyen bir yapay zeka alanıdır. Bu çalışmada, açıklanabilirlik için borsa verileri ele alınarak finans sektörü için kullanılabilecek yeni bir model-agnostik yöntem oluşturulmuştur. Geliştirilen bu yöntem, oluşturulan modele verilen girdiler ve modelden elde edilen çıktılar arasındaki ilişkiyi anlamamızı sağlamaktadır. Tüm girdiler tekli ve birleşik olarak değerlendirilmiş ve değerlendirme sonuçları tablo ve grafikler ile gösterilerek açıklanmıştır. Çalışmada önerilen bu model, farklı makine öğrenimi algoritmaları ve uygulama alanları için de açıklanabilir bir katman oluşturmaya yardımcı olmaktadır.
Keywords : Açıklanabilir Yapay Zeka AYZ, Makine Öğrenmesi, Yapay Sinir Ağları, Finans, Borsa