Mülhidlikle Suçlanan Bir Şairin Şeyhülislâm Çivizâde’ye Nefsin Mertebelerine Dair Bir Mektubu

Authors : Oğuzhan ŞAHİN, Mehmet BÜKÜM

Pages : 541-564

Doi:10.33931/abuifd.811225

View : 19 | Download : 10

Publication Date : 2020-11-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı devlet erkânına yazılan mektuplar çeşitli yönlerden her daim önemli bulunmuştur. Gerek üst kademe devlet adamlarının muhataplarıyla tesis ettiği dostane ilişkiler gerekse para vakıfları, zendeka ve ilhad olayları gibi politik/toplumsal meseleler bu mektuplara yansıyanlardandır. Bu çalışma, tezkirelerde Riyâzî-yi Üskübî nisbesi ve Memi Şâh lakabıyla anılan 16’ncı asırda yaşamış bir mülâzımın Çivizâde Muhyiddîn Mehmed Efendi`ye gönderdiği bir mektubu konu almaktadır. Memi Şah`tan Çivizade`ye yazılan mektup, Manisa İl Halk Kütüphanesi el yazmaları koleksiyonunun bir mecmuasında olup, kütüphane kataloğunda yer almamaktadır. Makale giriş ve mektubun metninin yer aldığı ek kısmı dışında iki başlıktan meydana gelmektedir. İlk başlık altında mektubu kaleme alan Memi Şâh’ın kim olabileceği üzerinde durulmuş ve bu ismin Sahn-ı Semân’da Celâlzâde’nin önce muîdliği daha sonra ise mülâzımlığını yapan Riyâzî-yi Üskübî olduğu kanaatine varılmıştır. Yine aynı başlık altında Riyâzî-yi Üskübî ile ilgili birincil kaynak durumundaki tezkirelerden hareketle şairin genel bir portresi çıkarılarak söz konusu tezkirelerin Riyâzî’ye dair öne sürdükleri zendeka ve ilhâd iddiaları değerlendirilmiştir. İkinci başlıkta Riyâzî’nin mektubu içerik itibarıyla incelenerek mektupta ele alınan konuların Çivizâde’nin mizacı ile ne derece uyumlu olduğu hususu tartışılmıştır. Makalenin “ek” kısmında ise mektubun metni bulunmaktadır.
Keywords : Memi Şâh, Riyâzî yi Üskübî, zendeka ve ilhâd, Çivizâde Muhyiddin Mehmed Efendi