Hâkim el-Cüşemî’nin et-Tehzîb fi’t-Tefsîr Adlı Tefsirinde Mu‘tezilî Görüşlerin Etkisi

Authors : Faruk Özdemir

Pages : 219-237

Doi:10.33931/dergiabant.1352515

View : 203 | Download : 131

Publication Date : 2023-11-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makalede Cüşemî’nin et-Tehzîb fi’t-tefsîr adlı tefsirinde Mu‘tezilî görüşlerin etkisi araştırma konusu yapılmıştır. Sıffîn (37/657) savaşı sonrasında "hakem olayı”nı takip eden süreçte Müslümanlar arasında görüş ayrılıkları sebebiyle birçok mezhep ortaya çıkmıştır. Her mezhep kendi görüşünün doğruluğunu ispatlayabilmek gayesiyle Kur’ân âyetlerine müracaat etmiştir. Fakat mezhep mensubu müfessirlerin bir kısmı mezhebinin prensipleri istikametinde âyetleri tevil cihetine gitmiştir. Mu‘tezile’ye mensup müfessirler de bu mezhebin usûl-i hamse diye meşhur beş esası doğrultusunda tefsir yazmışlardır. Cüşemî’nin tefsiri de Mu‘tezilî görüşlerin yoğun olarak işlendiği bir tefsirdir. Araştırmamız söz konusu tefsirdeki sem‘iyyât bahisleri ile sınırlandırılmıştır. Araştırmamızın amacı sem‘iyyât kapsamına giren itikâdî meselelere dair Cüşemî’nin görüşlerini tespit etmek, Mu‘tezile’nin aynı meselelere ilişkin görüşleri arasındaki benzerlik ve farklılıkları belirlemektir. Bu araştırmada literatür taraması yöntemi kullanılarak Cüşemî’nin tefsiri başta olmak üzere kelâmî-itikâdî konularda kaleme alınmış kaynaklar incelenmiştir. Araştırma neticesinde Cüşemî’nin tefsirinde sem‘iyyât kapsamına giren meseleler bağlamında Mu‘tezile’nin prensiplerini benimsediği ve ehl-i sünnet ekolleriyle genellikle görüş ayrılığı içerisinde olduğu sonucuna varılmıştır.
Keywords : Tefsir, Kur\'ân, Hâkim el Cüşemî, et Tehzîb fi\'t Tefsîr, Mu\'\'tezile