Hanefî Hukukçuların Nazarında Makâsıdü’ş-Şerîanın Gerçekleşme Yollarından Biri Olarak İstihsân

Authors : Elif Çalışır

Pages : 300-312

Doi:10.33931/dergiabant.1420320

View : 56 | Download : 48

Publication Date : 2024-05-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Çalışmanın amacı Hanefî fukâhası tarafından tüm eleştirilere rağmen sahih istidlâl yöntemlerinden biri olarak kabul edilen istihsân metodunun başka bir usul konusu olan makâsıdü’ş-şerîa / İslâm hukukunun gayeleri ile ilişkisini tespit etmektir. Teknik olarak makâsıd terimiyle ifade edilmemiş olsa da literatürde geçen istihsân örneklerine bu perspektiften bakıldığında birtakım sonuçlara ulaşılmıştır. Öncelikle bir hükmün şer’î olması ile makâsıdü’ş-şerîa arasındaki münasebet ortaya konmuş, akabinde istihsân kavramına dair yapılan tanımlar ve izahlar teorik zeminde analiz edilmiştir. Daha sonra da Hanefî usulcülerin nazarında istihsânı kıyastan daha güçlü kılan şeyin ne olduğunu anlamak amacıyla pratik örnekler üzerinden ileri sürülen hukukî gerekçeler bir araya getirilerek incelenmiştir. Son tahlilde müçtehidin nazarında kıyasın uygulanması halinde ortaya çıkacak olan hükmün naslarda mündemiç olan manalara / makâsıdü’ş-şerîaya aykırı olduğu ve istihsân ile bu manalara en uygun olan hükme ulaşmayı ve böylece adaleti gerçekleştirmeyi hedeflediği gözlemlenmiştir. Zira İslâm hukukunda Şâri‘in gayelerine aykırı olarak vaz‘ edilen hiçbir hüküm âdil olarak kabul edilemez. Diğer taraftan istihsân hükmüyle genelde adaleti sağlamak özelde ise zorluğu kaldırmak / kolaylaştırmak, zarara mâni olmak, toplumun ihtiyaçlarını karşılamak ve kamu menfaatini sağlamak gibi bazı hukukî gayelerin öne çıktığı görülmüştür.
Keywords : İslam Hukuku, Hanefî Mezhebi, Makâsıdüş şerîa, İstihsân, Maslahat