Mu'tezilî Âlim Hâkim el-Cüşemî’nin Kıraat Anlayışı ve Mezhebî Aidiyetinin Kıraat Tercihlerindeki Etkisi

Authors : Fatih Pamuk

Pages : 54-74

Doi:10.33931/dergiabant.1439948

View : 185 | Download : 78

Publication Date : 2024-05-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Mu\'tezilî âlimler özellikle kelam ve tefsir alanındaki çalışmalarıyla İslam düşüncesine önemli katkılarda bulunmuşlardır. Ancak onlara ait eserlerin önemli kısmı çeşitli nedenlerle günümüze ulaşamadığı için Mu\'tezilî düşünce, muhaliflerince aktarılan bilgilerden hareketle tanıtılmak zorunda kalmıştır. Bu durum onlara dair teyide muhtaç bazı kanaatlerin yayılmasına da sebebiyet vermiştir. Nitekim Mu\'tezile’nin kıraat anlayışı daha çok muhaliflerince aktarılan bilgilerden hareketle tanımlanmış, bu yönde çeşitli ithamlara maruz bırakılmışlardır. Bu nedenle Mu\'tezile’nin kıraat anlayışının mezhep içi eserlerden araştırılarak aleyhlerindeki iddiaların tashih edilmesi gerekmektedir. İlgili iddiaların tashih edilebileceği kaynaklar arasında, kıraat konusuna müstakil başlıklar altında temas eden ve Mu\'tezilî görüşlerin günümüze ulaşmasına imkân sağlayan kapsamlı eserlerden biri olan Hâkim el-Cüşemî’nin (öl. 494/1101) et-Tehzîb fi’t-tefsîr’i de yer almaktadır. Doküman ve içerik analiz yönteminin uygulandığı çalışmada Mu\'tezilî bir âlim olarak Cüşemî’nin kıraatlere yaklaşımı araştırılmış, Mu\'tezile’nin kıraat anlayışına yönelik bazı eleştiriler Cüşemî kaynaklığında tahlil edilmiş, bu iddiaların mezhebî saiklerden kaynaklandığı sonucuna varılmıştır.
Keywords : Kelam, Mu, Kıraat, Hâkim el Cüşemî, et Tehzîb fit tefsîr