İlimler Tasnifinde Kıraat İlminin Yeri: Miftâʿu’s-saʿâde ve Tertîbü’l-‘ulûm Özelinde

Authors : Selim Çakıroğlu

Pages : 1-28

Doi:10.61304/did.1599615

View : 133 | Download : 86

Publication Date : 2025-03-21

Article Type : Research Paper

Abstract :Müslüman âlimler arasında ilimlerin tasnifine yönelik faaliyetler, hicrî ikinci yüzyıldan itibaren sistematik bir yapı kazanmaya başlamıştır. Bu süreç, özellikle İslâm filozoflarının Yunan düşüncesinden beslenerek başlattıkları gelenekle şekillenmiş; zamanla farklı âlimlerin katkılarıyla daha kapsamlı bir perspektife evrilmiştir. İlimlerin sınıflandırılmasında farklı yöntemler geliştirilmiş; bu bağlamda özellikle şer‘î ve aklî ilimler ayrımı öne çıkmıştır. Bu çalışmanın temel amacı, kıraat ilminin ilimler tasnifindeki yerini Taşköprizâde’nin (ö. 968/1561) Miftâḥu’s-saʿâde ve Saçaklızâde’nin (ö. 1145/1732) Tertîbü’l- ‘ulûm adlı eserleri üzerinden analiz etmektir. Çalışmanın özgün değeri, kıraat ilmi üzerine mevcut literatürde önemli çalışmalar bulunmasına rağmen, bu ilmin ilimler tasnifi bağlamında yeterince detaylı bir şekilde ele alınmamış olmasıdır. Nitel araştırma yöntemlerinden dokümantasyon tekniği kullanılarak hazırlanan bu çalışmada, öncelikle İslâm ilim geleneğinde ilimlerin tasnifi literatürüne dair genel bir çerçeve sunulmuş; bu bağlamda öne çıkan eserlerde kıraat ilminin konumu ele alınmıştır. Ardından Miftâḥu’s-saʿâde ve Tertîbü’l- ‘ulûm’da, kıraat ilmi ile tecvid, Resmü’l-Mushaf, vakf ve ibtida gibi alt disiplinlerin nasıl sınıflandırıldığı ayrıntılı bir şekilde ortaya konmuştur.
Keywords : İlimler Tasnifi, Kur’an İlimleri, Kıraat İlmi, Taşköprizâde, Saçaklızâde, Miftâḥu’s-saʿâde, Tertîbü’l-‘ulûm