Tuva Türkçesinde İşlevsel Dilbilgisi’ne Göre İşteşliğin Anlambilimsel Yönü

Authors : Tuğba Sarikaya Aksoy

Pages : 197-210

Doi:10.54316/dilarastirmalari.1012228

View : 20 | Download : 12

Publication Date : 2021-11-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada Türk dilinin Kuzeydoğu alanı içinde yer alan Türk lehçelerinden biri olan Tuva Türkçesinde işteşlik kategorisinin anlambilimsel yönü İşlevsel Dilbilgisi kuramına göre incelenmiştir. İşlevsel Dilbilgisi, dilin yapısal birimlerinin bağlam içindeki işlevlerini ve kullanımlarını anlambilimsel, sözdizimsel ve edimbilimsel olmak üzere üç ayrı düzlemde inceler. Bir yüklemin biçimsel ve anlamsal özelliklerinin somut ve soyut cümle yapılarıyla kodlanması olay durumu olarak adlandırılır. Olay durumu türleri süreç, durum, hareket ve konum aracılığıyla açıklanır. Olay durumları devingenlik, denetleme, bitmişlik, anlık ve deneyim olmak üzere beş değişkene sahiptir. İşteşlik, bir eylemin birden fazla katılımcı tarafından birlikte, ortaklaşa, karşılıklı veya yardımlaşarak yapıldığını gösteren bir kategoridir ve bu kategorinin biçimbirimsel, sözlüksel, sözdizimsel ve anlambilimsel düzlemleri bulunmaktadır. Çalışmada Tuva Türkçesi edebî metinlerinden seçilen örneklem doğrultusunda işteşliğin anlambilimsel düzlemde tespit edilen doğrudan (karşılıklılık, birliktelik, topluluk, yardımlaşma) ve dolaylı (mücadele etme, meydan okuma, zorlama, zıtlık) işteşlik işlevleri olay durumu değişkenlerine göre ele alınmıştır.
Keywords : Tuva Türkçesi, İşlevsel Dilbilgisi, işteşlik, anlambilimsel düzlem, olay durumu