Dîvânu Lugâti’t-Türk’te Ekmek Adları

Authors : Gizem Korkut

Pages : 179-195

Doi:10.54316/dilarastirmalari.904102

View : 14 | Download : 11

Publication Date : 2021-11-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada; Dîvânu Lugâti’t-Türk’te yer alan ekmek adlarının incelenmesi hedeflenmiştir. Çalışmanın giriş kısmında, Türk kültüründe ekmek ve ekmek üzerine yapılmış çalışmalardan bahsedilmiştir. Dîvânu Lugâti’t-Türk’ün ilk kez Latin harfli çevirisini yapan Besim Atalay’ın 2018’de Türk Dil Kurumu’nda yayımlanmış yedinci baskısı ekmek adlarının tespit edilmesi için taranmıştır. Madde başı olarak Atalay verilmiş; Ahmet Bican Ercilasun ve Ziyat Akkoyunlu’nun, Robert Dankoff ve James Kelly’in yayını sıralanmıştır. Tespit edilen 26 ekmek sözvarlığına kökenbilgisi sözlüklerinde, Tarama Sözlüğü’nde, Derleme Sözlüğü’nde ve Türkçe Sözlük’te bakılarak tanıklama yapılmıştır. Sesbilgisel açıdan farklılık gösteren sözcükler incelenmiştir. Yapı bakımından türemiş sözcüklerin biçimbilimsel incelemesi yapılmıştır. Ekmek; pişirme yöntemine, tüketim şekline, hazırlama yöntemine göre değerlendirilmiştir. Türkiye Türkçesinde ve ağızlardaki anlam değişmeleri ve benzerlikler tespit edilmiştir. Sözcüklerin oluşum yollarına bakılmış ve büyük çoğunluğunun tek sözcükten oluştuğu tespit edilmiştir. Birleşik sözcük grubu şeklinde oluşan tek sözcük tespit edilmiştir. Sözcük grubundan oluşan 7 sözcüğün ise sıfat grubu şeklinde oluştuğu tespit edilmiştir. Sözcüklerin adlandırılmasında; pişiriliş şekli, pişirildiği yer ve ekmeği şeklinin adlandırmaya olan etkisine bakılmıştır.
Keywords : Kaşgarlı Mahmud, Dîvânu Lugâti't Türk, ekmek, sözvarlığı