Etnonimlerde "Ew" (> Ewi, Ewli) Bileşeni ve Alkaewli, Karaewli Adlarının Esası Üzerine

Authors : Ibrahim Şahin

Pages : 43-53

Doi:10.54316/dilarastirmalari.997926

View : 15 | Download : 10

Publication Date : 2021-11-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Alkaewli ve Karaewli boyları tarihi kaynaklarda çok farklı imlalarla anılmaktadır. Bu boyların tarih sahnesindeki izlerini konu edinen araştırmalarda, söz konusu kökadlarının (etnonimlerin) yapısına ve anlamına yönelik, bu çerçevede "ewli” bileşeninin (component) yapısı üzerine, bazı yüzeysel değerlendirmeler yapılmışsa da bunda başarılı olduğu söylenemez. Bu değerlendirmelerde Karaewli ve Alkaewli etnonimlerindeki bu yapının ("ewli”), ‘ev’ sözcüğüyle ilgili olduğu değerlendirilmiş; Karaewli etnoniminin ‘evi, çadırı kara olan’ anlamına geldiği ileri sürülmüştür. Bu makalede konu, "ewi” "ewli/ewlü” bileşeniyle kurulu çok sayıda toponim örneğinden hareketle ele alınmış ve Musul’un Telafer ilçesi silikyeradlarından (mikrotoponimleri) elde edilen bulgular temelinde açıklanmıştır. Telafer silikyeradları (mikrotoponimleri) üzerine derlemeye dayalı yaptığımız bir çalışması sırasında, "ewi” yapısının toponimlerde sıkça görüldüğü fark edilmiş ve bölge halkı tarafından bu bileşenin ‘… boyu, …aşireti’ anlamında kullanıldığı tespit edilmiştir: Ör. Aloewi ‘Alo Aşireti’, Efendiewi ‘Efendi Aşireti’. Bu bilgi, "ewi”, "ewli” yapılı etnonimlerin anlam çözümlemesinde anahtar rol oynamıştır. Söz konusu bulgu, bu yapıdaki toponimlerin esasen etnotoponim (kökadlıyeradları) olduklarını ortaya çıkarması bakımından da önemli olmuştur. Buna göre, makaleye konu olan kökadlarının esasen Alka ve Kara oldukları; kalıplaşmış bir görüntü içerisinde bulunan "ewli” bileşeninin ise, ‘… aşiretine/boyuna/topluluğuna mensup olan’ anlamına gelen kökadcıl bir belirteç (ethnoyimic indikator) olduğu sonucuna varılmıştır.
Keywords : kökadı, Alkaewli, Karaewli, ew bileşeni, kökadcıl belirteç