Muhammed Hulûsî Ustrumcavî’nin Dîvânçe’sinde Batı Rumeli Türkçesi’ne Dair İzler

Authors : Burçin ÖZDEMİR

Pages : 155-171

Doi:10.54316/dilarastirmalari.1180848

View : 13 | Download : 11

Publication Date : 2022-11-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Muhammed Hulusî Usturumcavî XVIII. yüzyılda Balkan coğrafyasında yetişmiş şeyh şairlerdendir. Muhammed Hulusî, şiirilerini dini tasavvufi konulu yazmıştır. Yüz kadar şiirini topladığı Dîvânçe’sinde Batı Rumeli Türkçesi özelliklerine rastlanılmaktadır. Çalışmada Dîvânçe’nin bilinen üç nüshasından Milli Kütüphane nüshası esas alınmıştır. Bunun nedeni, nüshasının müellih nüshasından istinsah edildiğine dair bir kayıt bulunması ve müstensihinin de Muhammed Hulusî gibi Usturumcalı olmasıdır. Dolayısıyla çalışmada, XVIII. yüzyıl Usturumca ağız özellikleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu çalışmada öncelikle Muhammed Hulusî Usturumcavî’nin hayatı hakkında bilgi verilmiş, Dîvânçe’si ve nüshaları tanıtılmıştır. Daha sonra İnceleme bölümünde; Dîvânçe’ye özgü olarak tespit ettiğimiz dil özellikleri ses ve biçim bilgisi bakımından incelenmiş, bu özellikler Batı Rumeli Türkçesi’ne Dair İzler başlığıyla verilmiştir. Sonrasında ise Dîvânçe’nin Söz Varlığından Birkaç Kelime başlıklı bölümde Batı Rumeli Türkçesi söz varlığı kapsamında düşündüğümüz kelimeler verilmiştir. Sonuç bölümünde, Dîvânçe üzerinde yapılan dil incelemesi ile ulaşılan bulgular maddeler halinde sunulmuştur. Bu bulgulara göre; XVIII. yüzyıla ait Dîvânçe’de iste- ve dile- fiillerinden önce beklenen yükleme durumu ekinin yerine yönelme durumunun kullanılması karakteristiktir. XVII. yüzyılda dudak ünlülü olan çoğu ek, Dîvânçe’de düz ünlü ile yazılmıştır. Dîvânçe’de; görülen geçmiş zaman 1. çoğul kişi eki insert ignore into journalissuearticles values(-dıḳ); ile zarf fiil ekinin insert ignore into journalissuearticles values(-dıḳçe); damak uyumuna uymadığı tespit edilmiştir.
Keywords : Muhammed Hulûsî Usturumcavî, Batı Rumeli Türkçesi, Ağız Özellikleri, Dîvânçe, XVIII yüzyıl