Yapıta İçkinlik ve Yeni Eleştiri Kuramları Üzerine

Authors : Onur Kemal BAZARKAYA

Pages : 17-41

Doi:10.30767/diledeara.1105497

View : 20 | Download : 12

Publication Date : 2022-10-21

Article Type : Research Paper

Abstract :Yapıta İçkinlik insert ignore into journalissuearticles values(Werkimmanenz); adı verilen edebiyat kuramı, 20. yüzyılın ilk yarısında özellikle Orta Avrupa’da çok popülerdi. Emil Staiger ve Wolfgang Kayser, Yapıta İçkinliğin en önemli temsilcileridir. Onlar, yaygın olan bu yorumlama biçimine sistemli bir kuram temeli kazandırmışlardır. Aynı zamanlarda ortaya çıkan ve çok benzer biçimde işleyen Yeni Eleştiri insert ignore into journalissuearticles values(New Criticism); kuramına, Yapıta İçkinliğin Anglo-Sakson karşılığı da denilebilir. Cleanth Brooks başta olmak üzere, William K. Wimsatt ve William Empson’in çalışmaları bu kurama atfedilir. Her iki akım da kesin bir biçimde sanat özerkliği anlayışına dayanır; yazınsal eser, bütünleşik bir yapıt, kendine özgü estetiği olan bir nesne olarak görülür ve onun özenli incelenmesi için birtakım kurallar sunulur. Bu çalışmada, Yapıta İçkinlik ve Yeni Eleştiri’nin temel özellikleri ele alınacaktır. Bir yandan bu girişim edebi kuram tarihine olan ilgiden kaynaklanmakta, öte yandan günümüzün hızla değişen bilimsel kültürü, bu iki çok etkili edebiyat araştırma kuramını hatırlatmayı ya da yeniden tanıtmayı ve en önemli yönlerini değerlendirmeyi gerekli kılmaktadır. Çalışmanın sonunda, Stefan George’nin `Ölmüş Olduğu Söylenen Parka Gel ve Bak` şiiri üzerinden, Yapıta İçkinlik ve Yeni Eleştiri temelinde bir yorumun nasıl yapılabileceği örneklendirilecektir.
Keywords : Yapıta İçkinlik, Yeni Eleştiri, özerklik, yakın okuma, Stefan George