Eski Oğuz Türkçesinde Büyütme Kategorisi: Risâletü’n-Nushiyye Örneği

Authors : Şahin Yıldız

Pages : 289-314

Doi:10.30767/diledeara.1580468

View : 74 | Download : 63

Publication Date : 2025-03-21

Article Type : Research Paper

Abstract :Yȗnus Emre, Türk edebiyatında önemli bir şahsiyet olmakla birlikte Türk dilinin Anadolu sahasında gelişmesine de öncülük etmiş isimlerden biridir. Dîvânı ve Risâletü’n-Nushiyye’si onun dünya görüşünü, sanatsal yönünü yansıtan eserleridir. Şairin yaşadığı dönemin dil özellikleri bu eserlere belirgin bir şekilde yansımış olup Eski Oğuz Türkçesine dair özellikler bu eserlerden takip edilebilmektedir. Bundan dolayı bu çalışmada Risâletü’n-Nushiyye’de büyütme kategorisi ele alınacaktır. Çalışmanın giriş kısmında büyütme kategorisi ve bu konuda yapılan çalışmalara değinilmiştir. Daha sonra Eski Oğuz Türkçesi ve Risâletü’n-Nushiyye hakkında bilgi verilmiştir. İnceleme bölümünde niceliksel ve niteliksel büyütmenin Risâletün’n-Nushiyye’de nasıl işaretlendiği üzerinde durulmuştur. Çalışmada Hirik ve Gül’ün (2024) büyütme kategorisi konusunda önerdikleri tasnif esas alınmıştır. Metin olarak da Tatcı’nın (2008) Risâletü’n-Nushiyye ile ilgili yaptığı tenkitli metin çalışmasına bağlı kalınmıştır. Fonetik, morfolojik, leksikolojik, sentaktik, semantik ve metaforik düzeyde yapılan niceliksel ve niteliksel büyütme örnekleri metinden alınmış ve büyütme kategorisi bağlamında yorumlanmıştır. Buna göre Risâletü’n-Nushiyye’de büyütme kategorisinin en çok morfolojik düzeyde çokluk eki +lAr aracılığı ile leksikolojik düzeyde sayılar ve sentaktik düzeyde sıfatlar aracılığı ile ifade edildiği tespit edilmiştir. Morfolojik düzeyde -An, +lU ve +rAk ekleriyle; sentaktik düzeyde edat, edat grubu ve bağlama grubu ile yapılan büyütme Hirik ve Gül’ün (2024) tasnifine katkı olarak tespit edilmiştir.
Keywords : Eski Oğuz Türkçesi, Risâletü’n-Nushiyye, büyütme kategorisi, niceliksel büyütme, niteliksel büyütme