İkinci Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Servet-i Fünûn’un Alımlanışı

Authors : Gökçe Özder

Pages : 135-152

Doi:10.30767/diledeara.1583716

View : 26 | Download : 20

Publication Date : 2025-03-21

Article Type : Research Paper

Abstract :İkinci Meşrutiyet’in ilanından Cumhuriyet’e kadarki süreçte modern anlamda ilk Türk edebiyatı tarihlerinin yazıldığını, yine modern anlamda ilk antolojilerin oluşturulduğunu, dergilerde hararetli edebiyat -tarihi- tartışmalarının döndüğünü görürüz. Dönemin matbuat patlaması ve ulus-devletleşme süreciyle bağlantılı olarak millî edebiyatın inşasının bu döneme denk geldiği düşünüldüğünde; ulusal edebiyatların ortaya çıkışıyla ilişkilendirilen edebiyat kanonu yaratma hikâyesinin Türk edebiyatındaki temellerini bu yıllarda aramak hata olmayacaktır. Bu çalışmada Edebiyât-ı Cedîde olarak da adlandırılan Servet-i Fünûn dergisi çevresinde oluşmuş topluluğun İkinci Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e dek edebiyat tarihi kitapları, antolojiler, basındaki edebiyat tartışmaları ve kurmaca eserler bağlamında alımlanışı millî edebiyatın inşası odağında ele alınmış ve edebiyat tarihlerinde konumlandırıldığı yer vasıtasıyla yeniden düşünmeye açılmıştır. Teorik çerçevede Gregory Jusdanis’in “gecikmiş modernlik” kavramına yaslanan bu çalışmada Servet-i Fünûn’un Türk edebiyatı tarihinde ne şekilde konumlandığı, bu konumlanışın yıllara göre nasıl değiştiği zamansal ve durumsal olarak nasıl araçsallaştırıldığı sorularının peşine düşülmüştür. Nihayetinde her ne kadar bugün edebiyat tarihi yazımında ve lise ders kitaplarında angajeliği, Avrupailiği ve halktan kopukluğu vurgusuyla bilinse de Edebiyât-ı Cedîde’ye dair yorumların döneme, cevaplayana, konjonktüre ve bakış açısına göre devamlı olarak değiştiği tespit edilmiştir.
Keywords : Edebiyât-ı Cedîde, Servet-i Fünûn, Tevfik Fikret, gecikmiş modernlik, edebiyat kanonu