Zeynep Cemali Öykülerinin Deyimler Bakımından İncelenmesi

Authors : Sevgen Özbaşı

Pages : 383-410

Doi:10.30767/diledeara.1587446

View : 31 | Download : 24

Publication Date : 2025-03-21

Article Type : Research Paper

Abstract :Kültürel ögeler ile söz varlığı birimleri bir dilin kimliğini oluşturan ve biçimlendiren önemli unsurlardandır. Bir toplumun sahip olduğu kültürün yansımaları söz varlığı ve söz varlığındaki değişimlerde kendini belli eder. Bu yansımalar dikkate alındığında ve bunlar incelendiğinde dilde gerçekleşen ses ve sözcük değişim dönüşümleri, dilin yapısal ve biçimsel özellikleri, toplumun sosyokültürel özellikleri ve değerleri hakkında önemli bilgilere ulaşılabilir. Bir dilin söz varlığını sözcük ve söz öbeklerinin yanı sıra atasözü, deyim, ikileme, pekiştirme, yansıma ifadeler gibi kalıplaşmış dilsel birimler oluşturur. Bu ögeler kendini en doğru ve en özgün biçimde edebiyat eserlerinde gösterir. Bu eserlerdeki söz varlığı ögeleri irdelenerek metinlerdeki dilin yapısı ve düzeyi, söz varlığından ne ölçüde ve nasıl yararlanıldığı, kültürel değerlerin işlenip işlenmediği gibi durumlar saptanabilir. Bu çalışmanın amacı da Zeynep Cemali’nin çocuklar için yazdığı öykülerindeki deyimleri belirlemek; bu deyimlerin kurmaca metne sağladığı anlamsal katkıları ele almaktır. Deyimlerin seçilmesinin nedeni ise geniş bir kullanım alanının olması, gündelik yaşam dilinde sıkça bulunması, dolayısıyla dil ve kültür yapısı hakkında çok sayıda ipucu sunmasıdır. Etkileşimsiz analitik çözümleme yönteminin kullanıldığı bu betimsel araştırmada, yazarın öykü kitapları taranarak bunlarda geçen deyimler saptanmış ve bu deyimlerin metne sağladığı anlamsal katkılar üzerinde durulmuştur. Sonuç olarak öykülerde deyimlerden büyük ölçüde yararlanıldığı; böylelikle anlatımın zenginleştirilip özgünleştirildiği; öykülerin hedef kitlenin söz dağarcığı ve kavram evrenini genişletebilecek nitelikte olduğu söylenebilir.
Keywords : çocuk edebiyatı, Zeynep Cemali, öykü, deyim, söz varlığı.