Haz ve Acının Matematiği: J. Bentham’ın Faydacı Ahlakının İmkânı

Authors : Emine Cengiz

Pages : 141-153

View : 13 | Download : 8

Publication Date : 2019-06-28

Article Type : Conference Paper

Abstract :Utilitarizmin kurucusu olarak kabul edilen Jeremy Bentham döneminin atmosferinden etkilenerek ahlâkı ve hukuku bilimsel bir zemin üzerinden açıklamayı amaçlamıştır. Daha önce farklı şekillerine farklı filozoflarda rastlanan fayda ilkesini, “en çok sayıda insana en çok mutluluk”, amacını gerçekleştirmek için tek dayanağı olarak ele almıştır. Ona göre yarar ilkesi haz ve acıya dayanır. Bu yüzden haz ve acı Bentham için anahtar kelimelerdir. Bentham’ın ifadesiyle haz ve acı, doğa tarafından insana yerleştirilmiş, ona hâkim olan efendilerdir. Bu bakışta insanın bütün eylemlerinde ve düşüncesinde onu şekillendiren ana unsurlar; hazzı elde etmek ve acıdan kaçınmaktır. Ancak,  yarar ilkesini gerçekleştirmek için daha faydalı ve daha az faydalıyı ölçmek gerekir. Bu ihtiyacı gidermek adına Bentham  “felicific calculus”u insert ignore into journalissuearticles values(mutluluk/ haz terazisi); geliştirmiştir. Kısaca mutluluk/ haz terazisi;belli ölçütlerle ayrı ayrı hepsi kendi içinde toplanarak haz ve acının karşılaştırılması, kıyaslanması anlamına gelmektedir.  Sonuç olarak haz ve acı maddi şeyler olarak ele alınmış ve ölçülebilirlik özelliği atfedilmiştir. Bu çalışma Bentham’da hem insanın eylemlerinde ve düşüncesinde hem de ahlâk ve hukukun temelinde ele aldığı haz ve acıya yüklemiş olduğu özellikler; ahlâkın da nesnel ve bilimsellik özellikleri kazandırılabilecek bir alan olarak ele alınmasının olanağı incelenecektir.
Keywords : Haz, Acı, Fayda, Mutluluk Haz Terazisi