Tarımlaştırma ve Tarımsızlaştırma: İstanbul’da Bostancılığa Bütünsel Bakış Denemesi

Authors : Huri Kiraz ÖZDOĞAN

Pages : 173-207

View : 110 | Download : 56

Publication Date : 2023-06-25

Article Type : Review Paper

Abstract :İstanbul’da bostancılık pratikleri ev bahçelerine kurulan geçimlik bostanlar, ticari maksatla yapılan zanaat bostanları, müşterek alanlar yaratmak üzere organize olunan kolektif bostanlar gibi farklı biçimlerde karşımıza çıkmaktadır. İstanbul’daki bostanlarla ilgili sosyal bilimsel çalışmalar, son yirmi yılda toplumsal hareketlerin etkisiyle artmıştır. Bu literatürde zanaat bostanları ve kolektif bostanlar, başat konuları teşkil etmektedir. Hem akademik literatürde hem de bostanlarla ilgili toplumsal hareketlerde İstanbul’un son altmış yılda bostansızlaştırılması/tarımsızlaştırılması ve sebze yetiştirmenin kent yaşamının normalinden çıkartılması merkezi eleştiri konularıdır. Ancak kentin tarımsızlaştırılması, tek hâkim politika değildir. Ev bahçelerini bostan kurulacak şekilde planlanması, kentin tarımlaştırılmasına yönelik erken örnekleriyse; hobi bostanları ve topraksız tarım uygulamaları daha güncel örnekleridir. Bu makalede İstanbul’daki sebze yetiştirmeye dair pratikler ve söylemler, tarımsızlaştırma/bostansızlaştırma ve tarımlaştırma ekseninde bütünsel olarak incelenmektedir. Makalenin ilk kısmında etnografik anlatılardan hareketle İstanbul’un hafızasında -hem meslek hem geçimlik- bostanlar ele alınacak ve burada bostanların Cumhuriyet döneminde kentin dokusunun bir parçası olduğuna ve bostancıların kentin failleri olduğuna dikkat çekilecektir. Bostanların ve bostancıların kaybının ise ortak yaralanabilirliğinin konusu olabildiği iddia edilecektir. İkinci kısmında kentte sebze yetiştirmeye yönelik güncel tarımlaştırma politikaları ele alınacaktır. Belediyelerce yürütülen hobi bostanlaştırma projelerinin kolektiflik ve sebze yetiştirme zanaatlarına el koyma aracı olarak yürütüldüğüne ve buradaki vasıfsızlaştırmanın da topraksız tarım uygulamalarına yer açmaya yarayacağına dikkat çekilecektir.
Keywords : İstanbul\`da bostancılık, zanaat bostanları, gecekondu bahçeleri, hobi bostanları, topraksız tarım