Aldanmış Kevakib’in Arketipleri

Authors : Vügar SULTANZADE

Pages : 99-107

Doi:10.32704/erdem.537427

View : 9 | Download : 10

Publication Date : 2015-06-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Modern hikâye türünün Türk-İslam ülkeleri edebiyatlarında ilk örneklerinden olan Aldanmış Kevakib insert ignore into journalissuearticles values(1857); eserinin yazarı Mirza Fethali Ahundzade, hikâyenin konusunu İskender Bey Münşi’nin Tarih-i Âlemârâ-yi Abbasi adlı eserinde bahsedilen bir olaydan aldığını yazar. Ancak tarihi bilgiler Münşi’nin bahsettiği hikâyedeki motifin orijinal olmadığını, Mezopotamya ve Hitit kaynaklarına dayandığını; dolayısıyla Aldanmış Kevakib’in çok daha eski arketiplere sahip olduğunu ortaya koymaktadır. Bunlar, gök cisimlerinin belli biçimlerinin, özellikle ay ve güneş tutulmalarının, müneccimlerce felaket simgesi olarak görüldüğü ve hükümdar için tehlikeli sayıldığı dönemlerde ülkenin başına geçici olarak “şar pûhi” insert ignore into journalissuearticles values(hükümdar naibi, yedek hükümdar); şeklinde adlandırılan birisinin getirilerek feda edilmesi motifinin yansıtıldığı kaynaklardır. Ahundzade’nin söz konusu kaynaklardan doğal olarak haberi olmamıştır, çünkü onun döneminde bunlar henüz bilim dünyasınca bilinmiyordu. Aldanmış Kevakib üzerine çok sayıdaki çalışmada bu kaynaklara şimdiye kadar dikkat çekilmemiştir. Bu araştırmada tasvir ve kıyaslama yöntemleri kullanılarak,Ahundzade’nin ele aldığı konunun Eski Çağ’daki arketipleri hakkında bilgi verilmiş, onlarla Tarih-i Âlemârâ-yi Abbasi ve Aldanmış Kevakib arasındaki koşutluklar gösterilmiştir
Keywords : Azerbaycan edebiyatı, Mirza Fethali Ahundzade, Aldanmış Kevakib, İskender Bey Münşi, Tarih i Âlemârâ yi Abbasi, şar pûhi