Türkistan’da Anlatılan Kemine Fıkraları.

Authors : İsmail GÖRKEM

Pages : 163-204

View : 14 | Download : 9

Publication Date : 2001-01-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Türkistan sahasında özellikle Türkmen, daha az bir oranda da Kırgız, Kazak ve Özbek sözlü edebiyatlarında bilinen Kemine`nin asıl adı Memmetveli[Mehmet Veli]’dir. Kemine hakkındaki bilgiler, tarihsel bakımdan gerçek olmaktan çok, sözlü rivayetler şeklindedir. Tahminen 1770`li yıllarda doğan Kemine, 1840`lı yıllarda 70 yaşlarındayken ölmüştür. İlk tahsili sonrasında, bir molladan 6-7 sene kadar dinî ilimler tahsil ettiği söylenmektedir, şair olarak `Molla Veli` ve `Kemine` mahlaslarını kullanmıştır. Kemine mahlasını onun `kemlik, aşağılık` ve `aşın tevazu` sebebiyle tercih ettiği rivayet edilmektedir. Fakirliği, nüktedanlığı ve sanatkârlığı sebebiyle Türkistan sahasında yaşayan Türkler tarafından benimsenip sevilmiştir. Şair ve özellikle `ortak fıkra-tipi` olarak Türkistan sözlü kültür ortamında, daha sağlığından başlayarak bu güne kadar yaşatılmıştır. Makalede, önce Kemine`nin sözlü gelenekten derlenmiş olan şiirleri genel olarak kısaca değerlendirilmiş, daha sonra da onun özellikle halk nezdinde bir `ortak fıkratipi` mertebesine nasıl yükseldiği/yükseltildiği hususu tartışılmıştır. Fıkra-tipi Kemine hakkında Türk ilim adamlarının kanaatleri, ona atfedilen fıkraların belli başlı özellikleri, makale ekindeki fıkra metinlerinden hareketle değerlendirilmiştir. Makalenin sonuna ise Türkmenistan`a ait Kemineyle ilgili literatürde pek kullanılmayan bir çalışmadan insert ignore into journalissuearticles values(Ahundov 1940); seçilen 62 fıkra Türkmen Türkçesi`nden Türkiye Türkçesi`ne aktarılıp ilâve edilmiştir.
Keywords :