İbn Kemmûne’nin Evren Tasavvuru

Authors : Fatma Zehra PATTABANOĞLU

Pages : 61-86

Doi:10.32704/erdem.656946

View : 13 | Download : 14

Publication Date : 2019-12-24

Article Type : Research Paper

Abstract :Ortaçağda Aristoteles’in doğa felsefesi ve Batlamyus’un evren anlayışından yola çıkan filozoflar, fizik ve evren hakkında önemli gelişmeler  kaydetmişlerdir.  Batlamyus’un  matematiksel   modelleri   ile Aristoteles’in fizik teorisinin birbiriyle tutarsız görünmesi, İbn Heysem’le insert ignore into journalissuearticles values(ö.1039); başlayan Yunan bilim geleneğine karşı eleştirel çalışmaları ortaya çıkarmıştır. Böylece 13. yüzyılda Bitrûcî insert ignore into journalissuearticles values(ö.1217);, Müeyyedüddin el-Urdî insert ignore into journalissuearticles values(ö.1266);, Nasîruddin et-Tûsî insert ignore into journalissuearticles values(ö.1274); ve Necmeddin el-Kâtibî el-Kazvînî insert ignore into journalissuearticles values(ö.1276); gibi bilim adamlarının sahip olduğu fiziksel ve matematiksel bakış açıları sayesinde alternatif evren modelleri oluşturulmuştur. Bu birikim de bir sonraki yüzyılda yetişen Kutbeddin eş-Şirâzî’yi insert ignore into journalissuearticles values(ö.1311); ve İbn Şâtır’ı insert ignore into journalissuearticles values(ö.1375); astronomi alanında önemli bir seviyeye ulaştırmıştır. Batı’da ise bu teorilerden yola çıkan Kopernik, Güneş merkezli evren modelini keşfederek bilimsel devrimin kapılarını açmıştır. Çalışmamızın konusu olan Sad b. Mansur İbn Kemmûne insert ignore into journalissuearticles values(ö.1284); zikredilen bilim adamlarının çağdaşıdır. Onların eserlerine özetler yazmış, atıfta bulunmuş ve felsefi problemler hakkında mektuplaşmıştır. İslam felsefe tarihinin İbn Sînâ insert ignore into journalissuearticles values(ö.1037); ve Sühreverdî insert ignore into journalissuearticles values(ö.1191); gibi büyük filozoflarının eserlerine de şerhler yapmıştır. Böylece o, geçmiş dönemin ve çağının bilim ve felsefesini çok iyi takip ederek mantık, fizik, metafizik, astronomi, tıp ve kimya dallarında eserler kaleme almıştır. Aslen Yahudi bir aileye mensup olan filozof, yaşamının büyük bir bölümünü Bağdat’ta geçirmiştir. İslam felsefe geleneğinin özellikle şerhlerle devam ettiği bu dönemde, bilim adamlarının kendilerine tevarüs eden bilgiyi nasıl yorumlayıp aktardıklarını ve evrenin fiziki yorumu üzerinde nasıl tartıştıklarını bütüncül bir şekilde görmek için, disiplinler arası bireysel çalışmaların incelenmesine de ihtiyaç vardır. Nitekim bilimsel bilginin nasıl değerlendirildiği ve özgünlükleri ancak bu şekilde ortaya çıkacaktır. İşte bu sebeple çalışmamızda İbn Kemmûne’nin evren anlayışını ele alacağız. Onun evren teorisi metafizik ve kozmolojik içeriğe sahip olduğu kadar, astronomi biliminden de esintiler taşımaktadır. Bu minvalde filozofun düşüncelerinden yola çıkarak, öncelikle evrenin nasıl meydana geldiğini ele alacağız. Sonra ay- üstü ve ay-altı âlem ayrımına dayanarak gök akılları, gök cisimleri ve yeryüzünde oluş-bozuluşun etkisiyle meydana gelen olaylar hakkında bilgiler vereceğiz. Son olarak felsefe ve bilim tarihi açısından filozofun teorilerinin bir katkısının olup olmadığını tespit etmeye çalışacağız.
Keywords : Evren, İbn Kemmûne, sudur, gök küreleri, gezegenler, dört unsur