Milletler Cemiyeti ve Ermeni Sorunu (1919-1922)

Authors : Tolga BAŞAK

Pages : 107-184

View : 9 | Download : 11

Publication Date : 2018-12-05

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada başta Milletler Cemiyeti Meclisi ve Cemiyet Konseyi dokümanları olmak üzere konuyla ilgili İngiliz arşiv kayıtları değerlendirilmek suretiyle Milletler Cemiyeti’nin Ermeni sorununa ilişkin tavırları ve Milletler Cemiyeti-Ermenistan ilişkileri incelenmiş, böylelikle Ermeni sorununun I. Dünya Savaşı’ndan sonraki seyri tanımlanmaya çalışılmıştır. Savaştan sonra uluslararası platformlarda tartışılan konulardan biri de Ermeni sorunu ve Ermenistan’ın geleceği meselesiydi. Savaşın İtilaf devletlerinin galibiyetiyle sonuçlanması, Ermeni sorununun gelişim sürecini de etkiledi. Osmanlı İmparatorluğu’nun Mondros Mütarekesi ile fiilen yıkılıp, Türkiye topraklarının Paris’teki görüşmelerde masaya yatırılması, Büyük Ermenistan projesiyle ilgili Ermeni isteklerin ortaya çıkmasına sebep olmuş, adı geçen politik istekler, uluslararası sistemin savaştan sonra “halletmek” zorunda kaldığı önemli sorunlardan biri haline gelmişti. Dönem itibariyle Ermeni sorunu ve Ermenistan mandaterliğiyle ilgili tartışmaların merkezinde Milletler Cemiyeti yer alıyordu. İtilaf devletlerinin, bağımsız Ermenistan projesinin getirdiği yükümlülüklerden kaçıp, bu konudaki sorumlulukları Milletler Cemiyeti’ne havale etmeleri, Milletler Cemiyeti’ni sorunun merkezine konumlandırmış, Ermenistan için mandater bir devlet bulunamaması nedeniyle, mandater devletin görev ve yükümlülüklerinin Milletler Cemiyeti’ne havale edilmeye çalışılması, Ermeni sorununun çıkmazlarının daha da büyümesine neden olmuştu. Bu süreçte sınırlı imkânlara sahip olan Milletler Cemiyeti’nin, bu görevi üstlenip soruna çözüm üretecek bir pozisyonda olmaması, durumu içinden çıkılmaz bir hale getirmiş, neticede adı geçen süreçte İtilaf ve Ermeni beklentilerini karşılayacak bir formül bulunamamıştı.
Keywords : Milletler Cemiyeti, Ermeni Sorunu, Ermenistan Mandaterliği