1908 TRABZON SEÇİMLERİNDE ERMENİLER
Authors : Salih TUNÇ
Pages : 59-82
View : 9 | Download : 10
Publication Date : 2019-08-29
Article Type : Research Paper
Abstract :Türk siyasal hayatının en önemli evrelerinden II. Meşrutiyet Dönemi’nin ilk parlamentosunu oluşturacak 1908 seçimleri yakın dönem tarihinin çok tartışılan gelişmelerinden birisi olmuştur. Türk siyasal hayatında olduğu kadar seçim tarihinin de farklı evrelerinde bir takım tartışma ve münakaşalar, sıklıkla karşılaşılan bir mesele olmakla birlikte 1908 seçimlerindeki gelişmeler, çok daha yaygın tartışmaları beraberinde getirecek olan 1912 seçimlerine göre biraz daha özel bir durum arz etmiştir. 1908 seçimlerini diğerlerinden biraz daha özel ve anlamlı kılan durum, İmparatorluğu oluşturan milletlerin Meşrutiyet ile İttihat ve Terakki Cemiyeti’nden beklentilerinin bir hayli yüksek olmasıyla ilgilidir. Zira uzun erimli bir mücadeleden sonra yeniden ilân edilmiş bulunan Meşrutiyet ya da devrin söylemiyle 10 Temmuz İnkılâbı, müslümanların yanı sıra gayrimüslim milletleri de İmparatorluktaki bütün sorunların sona ereceğine dair çok büyük umut ve beklentilere sevk etmişti. Seçimlerin uygulanması ve seçimler ile ilgili iddia edilen bazı usulsüzlükler ile tartışmalar daha ziyade İmparatorluğun kozmopolit şehirlerinde cereyan etmiştir. Bu bağlamda, İstanbul, İzmir ve Trabzon gibi önemli şehirler başta olmak üzere özellikle burjuva kozmopolitizmini yansıtan şehirler, seçimlere ilişkin tartışmaların yapıldığı başlıca seçim çevrelerini oluşturmuştur. Bu bakımdan İmparatorluğun çok etnili, çok mezhepli ve çok kültürlü olduğu kadar, aynı zamanda cemaat örgütlenmesinin güçlü olduğu yerlerde seçimler oldukça ilgi çekici bulunmuş ve bu özellikleri eksiksiz bir şekilde yansıtan şehirlerdeki seçimler, bu tartışmalarda özel bir yer işgal etmiştir. Trabzon vilâyeti, barındırdığı Rum, Ermeni vb. gayrimüslim nüfusunun yanı sıra, aynı zamanda bir mahreç kapısı olarak da kabul edilmesi, özellikle yabancı diplomatlar için göz önünde bulundurulmasını gerektirecek derecede önem taşıyan bir Türk beldesiydi. Dolayısıyla bir süreden beri imparatorluğun kritik beldelerinde yaratılmaya çalışılan sorunların başını çeken Ermeni konusu, şimdi de seçimler bahanesi ile Trabzon’da soruna dönüştürülmek istenmiştir. O nedenle Fransa’nın Trabzon Konsolosluğu Vilayette yapılan seçimlere ilişkin tartışmalara özel ilgi göstermiş ve gelişmeleri raporlarına yansıtmıştır .Keywords : II Meşrutiyet, Karadeniz, Seçimler, Trabzon, Ermeniler