BİR OSMANLI NAHİYESİNDE ERMENİ, MİSYONER (LAZARİST) VE MÜSLÜMAN İLİŞKİLERİ: AKBEZ NAHİYESİ ÖRNEĞİ

Authors : Osman KARLANGIÇ

Pages : 55-88

View : 10 | Download : 6

Publication Date : 2022-05-31

Article Type : Research Paper

Abstract :19. yüzyıl ortalarında beylerin devlet otoritesini tanımadığı Akbez’de, 1865’te ıslahat amacıyla bölgeye gelen Fırka-i İslahiye asayişi sağlamış, devlet düzenini tesis etmiştir. Aynı yüzyılın son on yılında Ermeni olaylarında yaşanan artışın etkisiyle Meşrutiyet döneminde Müslümanlarla misyonerler ve Ermeniler arasında gerginlikler ve çatışmalar baş göstermiştir. 1895’te Anadolu geneline yayılan Ermeni olayları Akbez’de olmamış, 1896 yılı başlarında durum değişmiştir. Kilis tarafındaki Kürd Dağı aşiretlerinin Akbez ve Şeyhli’deki Ermeniler, Lazaristler ve Trappistesler üzerine çok sayıda adamla saldırma girişimi olmuştur. Devlet, gerekli önlemlerin alınması için derhal girişimde bulunmuş ve askeri kuvvetler daha önceden çevre bölgelere gönderilmiş olmasına rağmen eşrafın da desteğiyle gerekli tedbirler alınmıştır. Daha sonra çevreden yardıma gelen güvenlik kuvvetleri olaya müdahale etmiş, aşiretler geri çekilmek zorunda kalmışlardı. Yine Akbez’de iki Ermeni kadın İslamiyet’i seçmiş, bunlardan birinin, rızası hilafına Lazarist Manastırı’na iadesi devlet kurumlarında memnuniyetsizliğe yol açmış, olayda kusuru olan Hassa’daki yöneticilerin cezalandırılması istenmiştir. Lazarist ve Trappistes rahipleri 1909’daki Adana Olaylarında Cebel-i Bereket Mutasarrıfı aleyhinde bulunmuşlardı. 1884’te Lazaristler Akbez’de, 1886’da Trappistesler Şeyhlide mektepler açmışlardı. Protestanlar, 1912’de Akbez’de bir mektep yapmak için ruhsat alma girişiminde bulunmuşlar, 1914’te ruhsat almayı başarmışlardı. Bu mekteplerdeki görevliler, devletin güvenliğini tehlikeye sokacak girişimlerde bulunmuşlardı. 19. yüzyılın sonlarında Osmanlı Devleti, Hassa’da misyonerlerin faaliyetlerini takip etmek için posta teşkilatı kurma çabası içerisine girmiş; onların Akbez’de arsa almalarının önüne geçmeye çalışmıştır.
Keywords : Akbez, Ermeni, Lazarist, Müslüman, Şeyhli, Trappistes