Müfessirlerin ‘Allah Her Gün Bir İştedir’ Âyetiyle İlgili Yorumlarının Deizm Bağlamında Analizi

Authors : Selami Yalçın

Pages : 309-335

Doi:10.37697/eskiyeni.1565841

View : 126 | Download : 54

Publication Date : 2025-03-25

Article Type : Research Paper

Abstract :Deizmin son dönemlerde ülkemizde bazen gündeme geldiği görülmektedir. Konuyla ilgili Kur’ân’da herhangi bir açıklamanın olup olmadığı merak konusu olmaktadır. Rahmân sûresindeki “Göklerde ve yerde bulunan herkes, O’ndan ister. O, her gün bir iştedir.” âyetinin deistlere cevap mahiyetinde olduğu bazı tefsirlerde ifade edilmektedir. Deizmin “Tanrı’nın evreni yarattığı, fakat daha sonra ona herhangi bir müdahalede bulunmadığı” tezini ileri sürdüğü; Yahudilerin de Tanrı’nın cumartesi günü dinlendiğine inandıkları bilinmektedir. Bu iddialardan, Allah’ın evreni yarattıktan sonra pek çok fiilini âtıl duruma getirdiği sonucu çıkmaktadır. Bu nedenle ilgili âyet hakkında müfessirlerin söylediklerinin araştırılması ve bunların deizmin öne sürdüğü argümanlarla karşılaştırılması önem arz etmektedir. Yapılan araştırmada müfessirlerin âyette geçen شأن (şe’n) ve يوم (yevm) kelimeleri üzerinde durdukları görülmüştür. Bu sebeple bu iki kelimenin Cahiliye şiirinde ve Kur’ân’daki kullanımları ile lügat alimlerinin kelimelere verdikleri manalar araştırılmıştır. Sonra da müfessirlerin açıklamaları ve delilleri ele alınmıştır. Allah’ın işi anlamındaki şe’n kelimesiyle ilgili sahabe ve tabiînden nakledilen rivâyetler sened ve metin açısından tahlil edilmiştir. Âyetin sebebi nüzulünün Yahudilerle ilişkilendirilmesi analiz edilmiştir. Nakledilen rivâyetlerin ilk dönem müfessirlerince dikkate alındığı fakat sonraki dönem müfessirlerinin âyetin anlamını daha genel manada tefsir ettikleri görülmüştür. Yapılan bu tefsirlerde Allah’ın âlemle ilişkisine değinilmiş, O’nun zaman içindeki etkinliği yevm ve şe’n kavramlarına verdikleri anlamlarla ortaya konulmuştur. Müfessirlerin Allah’ın zamanın herhangi bir anında eylemlerinden feragat etmeyeceği, fiillerini hiçbir zaman askıya almayacağına dair delilleri ortaya koydukları görülmüştür. Araştırma sonucunda şe’n kelimesinin Allah’ın bütün fiillerini kapsadığı, Allah’ın aynı anda pek çok eylemi gerçekleştirdiği bilgisine ulaşılmıştır. Yevm kelimesinin de zaman, gün ve an anlamına geldiği, Allah’ın zamanın her anına hükmettiği, dünya ve ahiretteki bütün gün ve anlarda yaratmayı sürdürdüğü ve eylemde olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Keywords : Tefsir, Kelâm, Deizm, Allah, Rahmân sûresi, Şe\'n, Yevm