1947 Yılında Hac İbadeti ve Türk Basınında Yansımaları

Authors : Ömer Faruk Kırmıt

Pages : 125-154

Doi:10.37697/eskiyeni.1565842

View : 95 | Download : 69

Publication Date : 2025-03-25

Article Type : Research Paper

Abstract :İslam dininin beş temel ibadetinden biri de maddi ve fiziksel gücü yeten Müslümanların hac ibadetini yerine getirmesidir. Müslümanlar, haccın farz kılındığı ilk dönemden itibaren bu ibadeti yerine getirmişlerdir. Ancak Osmanlı Devleti’nin son yıllarında ve Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk çeyreğinde, devletin hac organizasyonuna doğrudan müdahil olmadığı görülmektedir. Bunun başlıca sebeplerinden biri, hac yollarının güvenli olmamasıydı. Arap dünyasında siyasi istikrarın sağlanamaması, kabileler arasındaki çatışmaların sürekliliği ve sömürgeci devletlerin bölgedeki askeri faaliyetleri hac yolculuğunu ciddi riskler barındıran bir süreç hâline getirmiştir. Cumhuriyet döneminde de benzer güvenlik sorunları devam etmiş, buna ek olarak devletin hac yolculuğu yapacak kişilere döviz sağlayamaması resmi organizasyonların yapılamamasına neden olmuştur. Bu nedenle hac ibadetini yerine getirmek isteyenler, çoğu zaman pasaport almadan, kaçak yollarla veya farklı ülkeler üzerinden Mekke’ye ulaşmaya çalışmışlardır. II. Dünya Savaşı’nın ardından çok partili siyasi hayata geçişle birlikte, muhafazakâr kesim hükümet üzerinde baskı kurarak hac ibadetine resmi izin verilmesini ve gerekli düzenlemelerin yapılmasını talep etmiştir. Bunun sonucunda 1947 yılında devlet, hac yolculuğu yapmak isteyenlere pasaport verilmesini sağlamış ve döviz temini konusunda kolaylıklar getirmiştir. Ancak hac mevsiminde ortaya çıkan kolera salgını, hem hükümet yetkililerini hem de hac yolculuğuna çıkan vatandaşları çeşitli zorluklarla karşı karşıya bırakmıştır. Türk basını, başlangıçta hac konusuna büyük bir ilgi göstermemiştir. Ancak kolera salgınının patlak vermesi ve hacıların yurda dönüş sürecinde yaşanan sıkıntılar, gazetelerin dikkatini çekmiştir. Özellikle Akşam ve Cumhuriyet gazeteleri, hac yolculuğuyla ilgili gelişmeleri en detaylı şekilde aktaran yayın organları olmuştur. Hacıların dönüş süreci, karantina uygulamaları ve yolculuk esnasında yaşananlar bu gazetelerde ayrıntılı şekilde ele alınmıştır. Bu çalışmada, 1947 yılı hac organizasyonu Türk basınında nasıl ele alındığı bağlamında incelenecektir. Hac ibadetinin öncesinde ve sonrasında yaşanan gelişmeler, dönemin gazetelerinin haberleri temel alınarak değerlendirilecektir. Çalışmada arşiv belgeleri, dönemin basın materyalleri, telif ve tetkik eserlerden yararlanılmıştır.
Keywords : Siyasi Tarih, Tek Parti, Atatürk, İsmet İnönü, 1947 Haccı