Namazda Ellerin Kaldırılması (Ref‘ü’l-Yedeyn) Konusunda Ebû Hanîfe’ye Nispet Edilen Bir Rivayetin Köken Problemi

Authors : Adem Çiftci

Pages : 393-415

View : 99 | Download : 85

Publication Date : 2025-03-25

Article Type : Research Paper

Abstract :Kurucu imamlar sonrasında mezhepler arasındaki münasebetler siyasî ve sosyolojik sebeplere bağlı olarak zaman zaman karşılıklı gerilimlere sahne olmuştur. Bu durum aynı şehir ya da beldede yaşamalarına rağmen mevcut konjonktürün etkisiyle fikrî ve siyâsî çatışmaların ve ayrışmaların yaşanmasına sebep olmuştur. Buna bağlı olarak bazı dönemlerde bir mezhebe mensup olanlar kendi cami ve mescitlerini inşâ etmek suretiyle ibadetlerini buralarda yapmışlar, farklı mezhep mensuplarının arkasında namaz kılmamışlardır. 8./14. asırda İslam coğrafyasının önemli merkezlerinden olan Şam ve Mısır bölgelerinde yaşanan tartışmalar da bu durumun dışa vuran tezahürleri olarak dikkat çekmektedir. Mekhûl en-Nesefî (öl. 318/930) tarafından Ebû Hanîfe’ye nispet edilen ref‘ü’l-yedeyn konusundaki rivayetin bu fikrî tartışmaların yaşanmasında ve konuya dair kayda değer bir literatürün ortaya çıkmasında önemli bir katkısı vardır. Mekhûl en-Nesefî’nin Ebû Hanîfe’ye nispet ettiği söz konusu rivayet şu şekildedir: “Bir kimse rükûya giderken ve rükûdan doğrulurken ellerini kaldırırsa namazı fâsid olur. Çünkü bu, amel-i kesîrdir. Bu durumda (ellerini kaldıran imama) iktidâ sahih değildir.” Mezhebin kurucu metinleri olarak ifade edebileceğimiz eserlerde bu tür bir rivayetin yer almaması, aksine mezhebin kurucu imamlarından sabah namazında kunût yapan imama uyulabileceğine açıkça delâlet eden ifadelerin yer alması, mezkûr rivayetin sorgulanmasına neden olmuştur. İşte bu çalışmada Mekhûl en-Nesefî’nin Ebû Hanîfe’ye nispet ettiği bu rivayetin kaynaklardan izi sürülmeye ve senet zinciri tespit edilmeye çalışılmış, daha sonra Hanefî mezhebi özelinde konuya dair yazılan literatür incelenmiştir.
Keywords : İslam Hukuku, Hanefî Mezhebi, Namaz, Ellerin Kaldırılması, Mekhûl en-Nesefî