Çağataycanın Sözvarlığı ve Bu Sözvarlığından Birkaç Sözcük Üzerine

Authors : Ersin TERES

Pages : 69-83

View : 16 | Download : 12

Publication Date : 2010-06-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Çağatayca Orta Asya Türk Dil Ailesinin en önemli üyelerinden biridir. Bu dille kaleme alınmış metinlere bakıldığında Çağataycanın oldukça geniş bir sözvarlığına sahip olduğu görülür. Bu sözvarlığının genişliğini göstermek amacıyla 55 kadar Çağatayca metnin sözvarlıklarını bir araya getirerek bir Çağatayca Sözlük hazırlama ihtiyacı duyduk. Hazırladığımız bu sözlükte 30.000’den fazla maddebaşı sözcük yer almaktadır. Bu sözlük bize Çağataycanın oldukça ilgi çekici bir sözvarlığına sahip olduğunu ve bu sözvarlığının mutlaka tam anlamıyla ortaya konulması ve incelenmesi gerektiğini gösterdi. Yine bu sözlük sayesinde Çağataycanın sözvarlığı içinde alıntı sözcüklerin fazlalığı ortaya çıktı. Çağataycada Arapça ve Farsçadan alınan sözcüklerin yanı sıra Moğolca, Hintçe ve Soğdca sözcüklere de rastlamaktayız. Bu makalede bu denli zengin ve ilginç bir sözvarlığına sahip olan Çağataycanın sözvarlığı hakkında belli noktalara değindikten sonra bu sözvarlığı içinden kumalak ‘yuvarlak’, çaylak ‘çaylak kuşu, yırtıcılardan, uzun kanatlı, çengel gagalı, fare gibi zararlı hayvanları avlayan tavuk büyüklüğünde bir kuş’, yagdu ‘ışık, parlaklık’, kurumsak ‘ok kılıfı, okluk’ ve soymaç ‘soymaç oyunu’, sakalduruk ‘kadınların bir bıyık gibi çenelerinin altından sarksın diye başlarından tutturdukları inci ipi’, yurtçı ‘konakçı, yurt kuran, yurt yapan, kılavuz’ sözcükleri üzerinde duracağız.
Keywords : Çağatayca, sözvarlığı, etimoloji, söz yapımı