TÜRK DÜŞÜNCE TARİHİNDE ORYANTALİZM ELEŞTİRİSİNİN ALIMLANIŞI

Authors : Aytaç YILDIZ

Pages : 221-236

View : 15 | Download : 12

Publication Date : 2013-10-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makalenin temel amacı Türkiye’de oryantalizm eleştirisinin alımlanış biçimlerini analiz etmektir. Oryantalizm eleştirisi kavramı 1978 yılında Edward Said’in “Oryantalizm: Batının Doğu Algılayışları” başlıklı kitabının yayımlanmasıyla gelişen ve ilk defa geniş bir teorik çerçeveye oturan bir kavramdır. Bu çalışmanın yayınlandığı tarihten itibaren, dünyada olduğu gibi Türkiye’de de aydınlar Said’in tezleri ile bir biçimde karşılaşmış ve çeşitli dü- zeylerde düşünsel etkileşimler yaşanmıştır. Bu makale, Said’in ortaya koyduğu oryantalizm eleştirisinin, Türk düşüncesinde nasıl alımlandığını ele almaktadır. Bunun için önde gelen yedi aydının konuyla ilgili farklı zamanlarda kaleme aldıkları makaleler ve yazılar karşılaş- tırmalı bir perspektiften ele alınarak değerlendirilmiştir. Sözü edilen aydınlar, Şerif Mardin, Meltem Ahıska, Hasan Bülent Kahraman, Taner Timur, Jale Parla, Aslı Çırakman ve Mahmut Mutman’dır. Aslına bakılırsa Türkiye’nin modernleşme tarihi, esasen bir batılılaşma hareketleri tarihi olduğuna göre, Batı ile Batılı olmayan dünyalar arasındaki ilişki biçimin yeniden ve köklü bir biçimde tartışan Edward Said’in eleştirel çalışmasının, Türkiye’deki yansımaları başlı başına önemli bir konudur. Makalenin vardığı temel sonuçlardan biri, Türk aydının Said’in sunduğu kuramsal çerçeveyi benimseyerek bunu Türkiye’nin siyasal ve toplumsal tarihine uyguladığıdır. Fakat yine aydınların, çeşitli açılardan Said’i eleştirdiği ve mesafeli bir tutum takındığı da çalışmanın ortaya koyduğu bir diğer sonuçtur. Bilhassa Said’in çalış- masında Osmanlı devletinin yokluğu meselesinin Türk aydınlarınca sıkı bir değerlendirmeye tabi tutulduğu görülmektedir. Ayrıca yöntemsel itirazların da önemli olduğunu belirtmek gerekmektedir.
Keywords : Oryantalizm, Türk Aydını, Osmanlı Devleti, Söylem, Eleştiri