Cicero’nun Eserlerinde Denizcilik Kaynaklı Eğretilemeler

Authors : Çağatay AŞKİT

Pages : 203-220

View : 17 | Download : 11

Publication Date : 2016-05-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Metaphora sözcüğü klasik Yunancada meta ön ekini alan ve bir yerden başka bir yere taşımak anlamına gelen pherein fiilinden türemiştir. Latinceye ise yine aynı anlama gelen transferre fiilinden türeyen translatio terimi ile aktarılmıştır. Türkçede geçici kullanımı işaret eden eğretileme ve ödünç alınmayı gösteren istiare sözcükleriyle karşılanmıştır. Bu çalışmada metaphora ve translatio karşılığı olarak eğretileme sözcüğü kullanılacaktır. Eğretileme benzerlik ilişkisi olan iki sözcükten birini gerçek anlamının dışında diğer sözcüğün yerine kullanmak olarak tanımlanır. Eğretileme kaynağı ise sözcüğün ödünç alındığı alanı belirtmektedir. Her dilde ve kültürde olduğu gibi Latincede de geniş bir kullanım alanı bulunmaktadır. Denizcilik, tarım ve hayvancılık, doğa olayları, kölelik, askerlik, oyunlar, avcılık, ateş ve ışıkla ilgili sözcükler Latincenin başlıca eğretileme kaynakları arasındadır. Latin ozanları ve yazarları bu alandan ödünç aldıkları sözcükleri diğer alanlarda başka bir sözcüğün yerine kullanmışlardır. İÖ 1. yüzyılın Roma sözbiliminde, felsefesinde ve siyasetinde çok önemli bir kişilik olan Marcus Tullius Cicero eserlerinde bu alanların yanı sıra denizcilikle ilgili sözcükleri eğretileme olarak sıklça kullanmıştır. Bu çalışmada ilk olarak eğretilemenin tanımı ve kullanım amaçlarına ilişkin kuramsal bilgiler eskiçağda retorik üzerine yazmış yazarların yapıtlarından derlenecek ve aktarılacaktır. Daha sonra Cicero’nun eserleri üzerine yoğunlaşılacak, yayınladığı mahkeme konuşmaları ve söylevleri, felsefi içerikli eserleri, son olarak da dostlarına ve çevresine yazmış olduğu mektuplar taranacaktır. Bu eserlerde görülen denizcilik kaynaklı eğretilemeler, aktarılan sözcükler temelinde gruplandırılıp değerlendirilmeye çalışılacaktır. Bu yöntemle Cicero’nun birçok eserinde dağınık bir biçimde yer alan denizcilik kökenli eğretilemelerin bir araya geldiğinde ne ifade ettiği sorgulanacaktır. Söz konusu sözcüklerin sayısı göz önüne alındığında, her birini açıklamak yerine, en güzel örnekler eserlerinden seçilip irdelenecektir. Aynı ya da benzer biçimde kullanıldıkları tespit edilen diğerleri ise, ilgili sözcüklere ayrılan bölümlerin altında, Cicero’nun eserlerinde geçtiği yerlerle birlikte listelenecektir. Latincedeki her eğretilemeyi Türkçeye aynı biçimde karşılamak zordur ve bazen açıklama yapmak ya da tek sözcüğü birkaç kelimeyle çevirmek gerekmektedir. Bu durumun Latincedeki eğretilemenin güzelliğinin gözden kaçmasına neden olacağı endişesiyle örnek cümleler metin içinde Latince olarak bırakılmış, çevirileri ise dipnotlarda verilmiştir.
Keywords : Eskiçağ, metaphor, eğretileme, Cicero, söz sanatı