Bir Anomali Olarak Varidat: Şeyh Bedreddin’in Varidat’ının Felsefi Boyutları

Authors : Çetin TÜRKYILMAZ

Pages : 123-140

View : 15 | Download : 5

Publication Date : 2016-01-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu yazıda Şeyh Bedreddin’in Varidat adlı eserindeki çeşitli düşüncelerin felsefî boyutları, bu düşüncelerin arka planında yer aldığı iddia edilen çeşitli düşünce akımlarının görüşleriyle bağlantılı olarak ele alınmaktadır. Şeyh Bedreddin’in görüşlerinin temelini oluşturduğu düşünülen Yeni Platonculuk akımının düşünceleri, Plotinos ve Sühreverdi’nin eserlerinden hareketle ortaya konduktan sonra, Varidat’ın bu felsefeden birkaç kritik noktada ayrıldığına işaret edilmektedir. Öncelikle, Bedreddin’in Yeni Platonculuktan temel farkı, bu akımın düşüncesine bütünüyle aykırı olarak, Tanrının bir görünümü olan bedenin hiçbir şekilde “kötü” olamayacağı düşüncesine dayanır. Ayrıca Sühreverdi’nin aksine, Bedreddin varlık kavrayışında bütün aşkınlığı ortadan kaldırır. İkinci olarak, Bedreddin’in Hurufilikten ve materyalizmden etkilendiğini savunan yorumcuların iddialarını göz önünde tutarak Hurufiliğin ve İbn Ravendi, El-Maarri’nin temsil ettiği materyalizm insert ignore into journalissuearticles values(Dehrîyyun); akımının görüşleri ele alınmakta, Şeyh Bedreddin’in bu görüşlerle bağlantısı ve ayrıldığı noktalara dikkat çekilmektedir. Bedreddin’in Dehrilikten temel farkı şu olguya dayanır: Dehrilik her şeyin rasyonel bir şekilde açıklanabileceği akılcı bir görüşe dayanırken, Bedreddin mistik bir varlık kavrayışına sahiptir. Hurufiliğin mesiyanik kavrayışının aksine ise, Bedreddin bu türden mesyanik eğilim ve umutları Sufi açısından önemsiz görmektedir. Üçüncü olarak, Şeyh Bedreddin İbn Arabi ile Spinoza’nın felsefelerinin arasına yerleştirilmekte ve onun İbn Arabi’den ziyade Spinoza’ya yakın olduğu savunulmaktadır. Bununla birlikte, Spinoza’nın düşüncesinden özellikle yöntem bakımından ortaya çıkan farkı da ortaya konmaktadır. Sonuçta Şeyh Bedreddin’in Varidat’ının tüm bu görüşlere benzemekle birlikte onlardan ayrılmakta olduğunun görülmesiyle bu eserin felsefî düşünce geleneği açısından bir anomali olarak görülebileceği dile getirilmektedir.
Keywords : Yeni Platonculuk, Hurufilik, Materyalizm, Spinoza