Mardin’de Kutsal Mekânlara Bağlı Efsaneler ve Evliya Menkıbelerinin Mitik Temellerinden Günümüz İşlevlerine

Authors : Şakire ÇELİK BALIKÇI

Pages : 1023-1040

View : 16 | Download : 11

Publication Date : 2019-11-22

Article Type : Research Paper

Abstract :İnsanlığın inanma ihtiyacından doğan kökleri mitik dönemlere kadar uzanan kutsal değerler, kutsal mekânlar ve keramet ehli olarak görülen veli/evliya tipi Anadolu’nun birçok bölgesinde varlık göstermektedir. Bu inançlar yöreden yöreye bazı değişiklikler içerse de benzer kültür temellerinden beslendiklerinden benzer ihtiyaçlara da cevap verirler. Bu bağlamda çalışmanın konusunu teşkil eden kutsal mekânlar, Mardin özelinde veli tipiyle bağlantılı olarak “yatır”/”türbe” şeklinde adlandırılan veli kişilerin mezarlarının etrafında gelişen rivayetleri kapsamaktadır. Fakat Mardin’de söz konusu veli kültünden bağımsız olarak da bazı mekânların halk tarafından kutsal kabul edildiği gözlemlenmiştir. Çalışmanın konusunu, söz konusu kutsal mekânlar etrafından oluşan evliya menkıbeleri kadar zamanla kutsallık kazanan mekânlar etrafında oluşan efsaneler de oluşturmaktadır. Çalışmanın sahasını Mardin il merkezi ve yakın ilçeleri oluşturmaktadır. Saha çalışmasından elde edilen metinlerin bir kısmı katılımcı gözlemci ve gözlemci konumunda tarafımızdan gerçekleştirilmiştir. Bir diğer kısmı da lisans öğrencileri tarafından gerçekleştirilmiş ve tarafıma yazılı olarak iletilmiştir. Çalışmada yer alan metinlerle ilgili gerekli bilgi ve izinler hem kaynak kişi hem de derlemecilerden temin edilmiştir. Derleme metinlerinin altında derlemeci ve kaynak kişi bilgileri mevcuttur. Söz konusu menkıbe ve efsaneler incelendiğinde, bunların eski Türk inanç ve gelenekleriyle temellendiği görülmektedir. Fakat günümüzde bu temellerin, pratikleri gerçekleştiren kaynak kişiler tarafından unutulmuş olduğu tespit edilmektedir. İslam inancı, diğer semavi dinler ve eski Türk inançlarının günümüzde yeni bir boyut kazandığı ve söz konusu kutsal mekânların halkın yine başka bir boyutta manevi ihtiyaçlarını karşıladıkları merkezlere dönüştüğü tespit edilmiştir.
Keywords : atalar kültü, menkıbe, kutsal mekânlar, Sultan Şeyhmus, Mardin, Mardin türbeleri