“Suyla Arınma”dan Modern Zamanların “Gelin Hamamı”na: Tarihi Karacabey Hamamı’nda Gelin Hamamı

Authors : Pınar KASAPOĞLU AKYOL

Pages : 691-706

Doi:10.22559/folklor.1205

View : 26 | Download : 9

Publication Date : 2020-08-01

Article Type : Review Paper

Abstract :Bu çalışmada, geçiş dönemi kültürel pratiklerinden olan “gelin hamamı” geleneğinin günümüzde Ankara’da “Tarihi Karacabey Hamamı”nda yeniden canlandırmaya çalışıldığı uygulama biçimleri konu edilmektedir. Gelin hamamı, evlenme ve düğün geleneklerinin belli bir evresine eşlik eden tören ve eğlencelerle geleneksel Türk hamam kültürünün bir parçasıdır. Ritüel pratiklerinde sıklıkla gördüğümüz suyla arınma, birçok inanç, din ve kültürde insert ignore into journalissuearticles values(tıpkı ateş ve toprak gibi); temizlenmenin, yenilenmenin verimliliğin ve bereketin aracı olarak kullanılmaktadır. Çalışmada evlenme gelenekleri içindeki yeri ve önemiyle gelin hamamı uygulamaları, geleneksel kültürümüzde suyla arınmanın bir biçimi olarak ele alınmaktadır. Bu nedenle hamamlar, bir doğal ihtiyaç olan temizlenmenin yanı sıra suya atfedilen değer ve kutsallıkla arınmanın en önemli kültürel mekânları haline gelmiştir. Hamamların ve hamamda yıkanma alışkanlığının hayatımızdan hızla çekilmesi karşısında, tarihi hamamların somut kültürel miras açısından önemi kadar, hamam kültürü ve gelin hamamı geleneğinin de bir somut olmayan kültürel miras unsuru olarak kaybolmasına neden olmaktadır. Bir yandan tarihi ve mimari özellikleriyle korunmaya çalışılan hamamların, hamam kültürünün korunması ve yaşatılması adına müze uygulamalarına sahne oldukları, öte yandan tarihi hamamların hamam kültürü geleneğini yaşamak ve yaşatmak adına yeni işlevleriyle eski gelin hamamı uygulamalarını canlandırmaya çalıştıkları izlenmektedir. Ankara’da bu geleneğe uzun yıllar tanıklık etmiş “Tarihi Karacabey Hamamı” son yıllarda “bekârlığa veda partisi” veya “kına geceleri” adıyla geleneği canlandırmaya çalışan ve sayıları her geçen gün artan hamamlardan birisidir. Karacabey Hamamı’nda gerçekleştirilen alan çalışmasında; gözlemlerle deneyimlenen gelin hamamları ve bu kültürel pratiğin uygulayıcıları olan hamam işletmecileri, “natır”lar ve gelin adayları ile yapılan derinlemesine görüşmeler veri kaynaklarımızı oluşturmuştur. Sonuçta, hamam kültürü ve özellikle “gelin hamamı” pratiğinin değişen yüzü dikkate değer sonuçlarıyla sergilenmeye çalışılmış, uygulayıcıların konuya ilişkin farkındalığına rağmen geleneğin kendisi ve koruma yaklaşımları konusundaki bilgi yetersizlikleri amaç, içerik ve uygulamalarda değişikliklere yol açtığı ve özellikle eğlence boyutunun öne çıkarıldığı görülmüştür. Bu ilginin ticari kaygılar ve tüketim kültürü içinde geleneğin korunması, yaşatılması, aktarılması konusunda izleyeceği süreç önemlidir.
Keywords : su, arınma, geçiş ritüelleri, Karacabey hamamı, gelin hamamı